Wielka ósemka alergenów pokarmowych
Na alergie różnego typu cierpi w tej chwili około 40 proc. społeczeństwa. Specjaliści przewidują, że liczba ta jeszcze się zwiększy[1]. Wśród podstawowych jej typów wymienia się, między innymi alergię pokarmową. Według badań, uczulenie na żywność, można stwierdzić u około 6% dzieci i 3% dorosłych[2]. Jak te dane przełożyć na populację w Polsce? Sięgnijmy do statystyk GUS z minionego roku. Opierając się na nich można założyć, że alergia pokarmowa dotyka około 420 tys. dzieci i ponad 930 tys. dorosłych.
Specjaliści wyróżnili wielką ósemkę pokarmów, które są odpowiedzialne za około 90 proc. wszystkich alergii pokarmowych[3]. Wśród nich znajdują się: mleko krowie, jaja, ryby, skorupiaki, cytrusy, orzechy, pszenica oraz właśnie soja.
Gdzie uprawia się soję?
Soja jest rośliną jednoroczną, która pochodzi z rejonów Azji Wschodniej. Co ciekawe, znana była już od czasów starożytnych[4]. W tej chwili jej głównymi producentami ą Stany Zjednoczone, Brazylia i Argentyna. Soja przywędrowała również do Europy. Pierwsze próby przystosowania jej uprawy do europejskiego klimatu podjęto w Austrii w XIX wieku. W tej chwili soja jest także uprawiana w Polsce, ale powierzchnia upraw choć co roku się zwiększa, to jest stosunkowo niewielka. W 2019 roku zajmowała 21 tys. hektarów[5], na łącznie 7,3 mln ha upraw.
Alergia na soję, czyli co nas w niej uczula?
Pierwsze doniesienie o alergenności białek sojowych pojawiły się już w latach trzydziestych XX wieku. Ostatecznie udokumentowano ich uczulające właściwości 40 lat temu[6]. W tej chwili wiadomo, że ziarna soi zawierają wiele białek, które mogą wywoływać reakcje alergiczne. Najlepiej opisano osiem z nich.
Z ciężkimi reakcjami anafilaktycznymi wiąże się alergia na białka spichrzeniowe soi, czyli molekuły Gly m 5 i Gly m 6. Natomiast głównym alergenem soi, na który uczulona jest większość pacjentów z alergią na tę roślinę, jest molekuła Gly m 4. Dwa alergeny Gly m 1 i Gly m 2 są obecne w pyle sojowym i mogą nasilać u osób uczulonych objawy astmy oskrzelowej. Pozostałe alergeny tej rośliny: Gly m3 (profilina), Gly m 7 (biotynylowane białko nasion), Gly m 8 (albumina S2) mają mniejsze znaczenie w rozpoznawaniu alergii pokarmowej[7].
Jak wyśledzić soję?
Nasiona soi zawierają około 40% białka i 20% tłuszczu (wśród nich dużą ilość nienasyconych kwasów tłuszczowych). W ich składzie znajdziemy także aż 17 witamin z grupy B oraz składników mineralnych, takich jak: azot, potas, magnez, żelazo, wapń czy fosfor[8]. Dietetycy uznają soję za ważny składnik naszej diety, zwłaszcza gdy ograniczamy lub zupełnie usuwamy z naszego jadłospisu mięso.
Problem jednak w tym, że soja może występować w żywności nie tylko w postaci łatwych do zidentyfikowania całych ziaren, mąki, oleju, koncentratów, białka. Zdarza się również, że alergeny sojowe są ukryte w produktach mięsnych, wyrobach piekarskich, cukierniczych, lodach czy deserach[9]. Dodatkowo lecytyna sojowa, która jest szeroko wykorzystywana w przemyśle spożywczym, farmaceutycznym i kosmetycznym, może być również źródłem tzw. ukrytych alergenów. Co to oznacza dla alergika? Robiąc codzienne zakupy musi się zamienić niemal w detektywa, który wnikliwie prześledzi etykiety i rozszyfruje wszystkie składniki wybranego produktu.
Jak objawia się alergia na soję
Alergia na soję może mieć bardzo wiele różnych objawów. Dwa białka, Gly m 1 i Gly m 2, jako główne alergeny wziewne soi odpowiadają przede wszystkich za objawy ze strony układu oddechowego, między innymi swędzenie nosa, katar, kichanie, obrzęk krtani, a nawet bezdech. Nadwrażliwość na te alergeny może doprowadzić także do zaostrzenia astmy oskrzelowej.
Pozostałe alergeny soi zaliczane są do pokarmowych. Mogą powodować wiele objawów ze strony przewodu pokarmowego, zespół alergii jamy ustnej, nudności, wymioty, bóle brzucha, biegunki czy przewlekłe zapalenie jelit. [10].
Problemy z diagnozowaniem i leczeniem alergii na soję
Jak podkreślają eksperci, diagnozowanie alergii na soję nadal nie jest łatwe. Rozpoznanie należy rozpocząć od dokładnego i wyczerpującego wywiadu. Alergolog zapyta pacjenta o występujące objawy, inne choroby alergiczne czy przyjmowane leki[11]. Na tej podstawie zaleci dalsze postępowanie diagnostyczne.
Za złoty standard w rozpoznaniu alergii na soję uważana jest podwójna ślepa próba kontrolowana placebo. Jak podkreślają specjaliści, przeprowadzenie jej nie jest jednak łatwe i wymaga specjalistycznego zaplecza. Podczas podania pacjentowi pokarmu, może dojść również do wystąpienia ciężkich reakcji. Z tego powodu próby wykonuje się rzadko i tylko w wyspecjalizowanych placówkach[12].
Do diagnozowania alergii na soję wykorzystuje się również punktowe testy skórne oraz bada stężenie poziomu swoistych przeciwciał E we krwi pacjenta[13].
Z jakich metod można jeszcze skorzystać? Trzecim etapem diagnostyki w alergii na soję mogą być testy molekularne. Traktuje się je do niedawna jako uzupełnienie wywiadu lekarskiego oraz badań opartych na ekstraktach alergenowych. W tej chwili duża część specjalistów skłania się do stawiania diagnostyki molekularnej na równi z testami opartymi na ekstraktach i zaleca przeprowadzenie jej już na drugim etapie stawiania diagnozy[14].
Jak leczyć alergię na soję? W tym przypadku specjaliści są zgodni. Podstawową metodą po rozpoznaniu alergii na tę roślinę będzie eliminacja jej z diety[15].
Agnieszka Kalinowska
