Czy istnieje alergia na laktozÄ™? Alergia a nietolerancja
Laktoza, nazywana też cukrem mlecznym, to dwucukier złożony z cząsteczek glukozy i galaktozy. Nietolerancja laktozy występuje, gdy brakuje w jelicie cienkim enzymu – laktazy – lub jego aktywność jest zmniejszona. Uniemożliwia to rozkład dwucukru na cukry proste. W efekcie nierozłożona laktoza nie jest wchłaniana w jelicie. Zamiast tego fermentuje, powodując nieprzyjemne objawy, w szczególności ze strony przewodu pokarmowego [1].
Natomiast alergia na białka mleka krowiego jest reakcją układu odpornościowego na białka obecne w mleku, takie jak kazeina czy beta-laktoglobulina. W przypadku alergii organizm błędnie identyfikuje białka jako zagrożenie i uruchamia reakcję immunologiczną. Prowadzi to do wystąpienia szeregu objawów – od łagodnych, takich jak wysypka, swędzenie, pokrzywka, do ciężkich, jak biegunka i trudności w oddychaniu. Najgroźniejszym skutkiem alergii pokarmowej jest wstrząs anafilaktyczny, który może stanowić zagrożenie życia [2].
Jak odróżnić nietolerancję laktozy od alergii na białka mleka krowiego?
Podstawowymi różnicami między nietolerancją a alergią są ich mechanizm oraz składniki, które wywołują reakcję organizmu. W nietolerancji laktozy nie bierze udziału układ odpornościowy, a objawy spowodowane są niezdolnością do trawienia cukru. Natomiast alergia jest reakcją immunologiczną wywołaną nieprawidłowym uznaniem białka mleka za patogen. W związku z tym alergia na laktozę nie istnieje. Laktoza jest cukrem – nie białkiem. A to głównie białka wywołują reakcje alergiczne.
Nietolerancję od alergii można odróżnić także na podstawie spektrum objawów. Nietolerancja najczęściej objawia się dolegliwościami żołądkowo-jelitowymi, a w przypadku alergii występują również objawy ze strony innych układów. Są to np. duszności, wysypki, swędzenie, obrzęki, a nawet wstrząs anafilaktyczny.
Do rozróżnienia tych schorzeń stosowane są odmienne metody diagnostyczne. Nietolerancję laktozy rozpoznaje się na podstawie wodorowego testu oddechowego, testu obciążenia laktozą lub analizy pH stolca. Natomiast alergię diagnozuje się przez wykonanie testów skórnych, badania poziomu przeciwciał IgE w krwi oraz prowokacyjnych testów pokarmowych.
Również leczenie obejmuje różne metody. W nietolerancji ogranicza się lub eliminuje laktozę z diety. Można także spożywać produkty bezlaktozowe i stosować preparaty enzymatyczne zawierające laktazę.
Alergia na białka mleka krowiego zazwyczaj wymaga wykluczenia z diety mleka i jego przetworów. Jeśli jednak u alergika stwierdzono tolerancję niewielkiej ilości produktów mlecznych, nie należy całkowicie eliminować ich z jadłospisu. Dodatkowo, niektóre osoby reagują jedynie na wybrane rodzaje białek mleka. Mogą zatem spożywać produkty mleczne, które ich nie zawierają. Poszczególne typy białek tracą swoje właściwości alergenne po obróbce termicznej. Dlatego u części osób z alergią po zjedzeniu przetworów mlecznych poddanych np. pieczeniu lub gotowaniu nie pojawiają się żadne dolegliwości.
W przebiegu alergii okresowo sprawdza się nabieranie tolerancji na białka mleka, szczególnie u dzieci. Należy jednak przeprowadzać doustne próby prowokacyjne pod nadzorem lekarza. W ciężkich przypadkach reakcji alergicznych może być konieczne sięgnięcie po leki przeciwhistaminowe, a nawet epinefrynę (adrenalinę) [1,2,3].
Wymienione różnice wskazują, że nietolerancja laktozy i alergia na białka mleka krowiego to dwie odrębne jednostki chorobowe. Nie powinno się zatem stosować ich nazw wymiennie [3].
Nietolerancja laktozy – objawy u dorosłych i u dzieci
Nietolerancja laktozy może powodować wiele różnych dolegliwości, zarówno u osób dorosłych, jak i u dzieci. Najwięcej objawów pojawia się ze strony przewodu pokarmowego [1,2,4,5,6,7].
U dorosłych są to:
- bóle brzucha,
- nudności,
- biegunki,
- wzdęcia,
- odbijanie,
- nadmierna produkcja gazów,
- burczenie, bulgotanie, przelewanie,
- uczucie pełności,
- dyskomfort w okolicach brzucha [1,2,7].
U dzieci charakterystyczne sÄ…:
- kolki (szczególnie u niemowląt),
- biegunki,
- twardy i wzdęty brzuch,
- nudności,
- wymioty [4,5].
Dodatkowo dzieci i niemowlęta bywają niespokojne i płaczliwe przez odczuwanie nieprzyjemnych dolegliwości. Warto również zaznaczyć, że mogą mieć trudności z przybieraniem na wadze [3,4,5].
Zazwyczaj objawy nietolerancji laktozy pojawiają się od 30 minut do 2 godzin po spożyciu produktów mlecznych. Intensywność dolegliwości jest kwestią indywidualną. Może różnić się u poszczególnych osób w zależności od ilości spożytej laktozy, stopnia niedoboru laktazy oraz poziomu aktywności enzymu [1,6,7].
Nietolerancja laktozy – objawy na skórze
Przy nietolerancji laktozy objawy skórne pojawiają się rzadko. Dolegliwości są przeważnie związane są z problemami trawiennymi i fermentacją laktozy w jelitach. Objawy pojawiające się na skórze, takie jak wysypki, zaczerwienienia i swędzenie są bardziej charakterystyczne dla alergii na białka mleka krowiego. Alergia może przejawiać się także pokrzywką, atopowym zapaleniem skóry czy też obrzękiem skóry. Alergiczne reakcje skórne występujące po spożyciu mleka lub jego przetworów mogą być natychmiastowe lub opóźnione [2,3].
Nietolerancja laktozy u niemowląt – kupka ma znaczenie
Objawy nietolerancji laktozy u niemowląt często obejmują problemy trawienne takie jak biegunka, wzdęcia i kolki. Charakterystycznym objawem jest także zmiana wyglądu stolca. Kupka niemowlęcia z nietolerancją laktozy może być wodnista, pienista i mieć kwaśny zapach. Należy również zwrócić uwagę na częstotliwość wypróżnień, które mogą być znacznie częstsze niż zwykle.
Jeśli zauważymy, że niemowlę ma często biegunki, wzdęcia, jest niespokojne, drażliwe lub ma twardy i napięty brzuch, warto skonsultować się z lekarzem. Wczesna reakcja i zgłoszenie się do specjalisty jest kluczowe, by mógł on skierować rodzica z dzieckiem na odpowiednie badania w celu potwierdzenia nietolerancji laktozy. Dzięki temu możliwe będą wprowadzenie odpowiedniej diety malucha, poprawa jego samopoczucia oraz zapewnienie mu prawidłowego rozwoju [4,5].
Nietolerancja laktozy – badania diagnostyczne
Pierwszym krokiem w rozpoznawaniu nietolerancji laktozy jest szczegółowy wywiad medyczny. Podczas wywiadu lekarz pyta o objawy, ich nasilenie oraz czas występowania po spożyciu mleka i produktów mlecznych. Dzięki temu jest w stanie ustalić związek przyczynowo-skutkowy między spożytym pokarmem a dolegliwościami i zaplanować dalsze kroki diagnostyczne [2].
Jednym z głównych badań diagnostycznych w kierunku nietolerancji laktozy jest wodorowy test oddechowy. Polega on na spożyciu roztworu laktozy, a następnie zmierzeniu stężenia wodoru w wydychanym powietrzu. Wysoki poziom wodoru wskazuje na fermentację laktozy w jelitach, co sugeruje nietolerancję laktozy. Kolejnym badaniem jest test doustnego obciążenia laktozą. Badana osoba spożywa roztwór laktozy, a następnie mierzy się u niej poziom glukozy we krwi. Jeśli poziom glukozy nie wzrasta, może to świadczyć o zaburzeniu trawienia laktozy w organizmie.
U dzieci i niemowląt stosuje się często analizę pH stolca. Kwaśny odczyn może sugerować fermentację niestrawionej laktozy. U młodszych pacjentów także wykonywane są testy wodorowo-oddechowe, jednak dostosowane do ich wieku.
Po wstępnym potwierdzeniu nietolerancji przeprowadza się próbę eliminacyjno-prowokacyjną. Polega ona na całkowitym wyeliminowaniu laktozy z diety na kilka tygodni. Obserwacja, czy objawy ustępują, a następnie powracają po spożyciu mleka lub produktów mlecznych, potwierdza diagnozę. W takiej próbie pomocnym narzędziem jest dzienniczek żywieniowy. Powinien on zawierać informacje dotyczące spożytego pokarmu oraz rodzaju i czasu występujących objawów [2,3,7].
Jak leczyć nietolerancję laktozy?
Leczenie nietolerancji laktozy opiera się głównie na modyfikacji diety. Jej podstawowym założeniem jest wykluczenie lub ograniczenie żywności zawierającej laktozę. Ze względu na indywidualną tolerancję cukru mlecznego u niektórych osób wystarczy jedynie unikanie żywności o największej ilości laktozy, np. mleka i śmietany. U innych nawet niewielkie spożycie nabiału może wywoływać objawy.
W sklepach dostępne są produkty mleczne bez laktozy, które mogą być alternatywą dla osób z jej nietolerancją. Dla tych, którzy nie chcą rezygnować z mleka i jego przetworów, dostępne są także preparaty enzymatyczne zawierające laktazę. Przyjmowane przed posiłkiem pomagają w trawieniu laktozy [2,3,7].
Osoby wykluczające z diety mleko i produkty mleczne powinny dbać o odpowiednie spożycie wapnia i witaminy D, ponieważ nabiał jest ich bogatym źródłem. Aby zapobiegać niedoborom, warto sięgać po inne produkty obfite w te składniki lub po zaleceniu lekarza – suplementy diety.
Dodatkowo należy zwracać uwagę na ukryte źródła laktozy, szczególnie w żywności wysokoprzetworzonej. Niektóre leki również mogą zawierać laktozę jako wypełniacz. Dlatego ważne jest czytanie etykiet produktów spożywczych i składów leków [8].
Rozpoznanie nietolerancji laktozy i dostosowanie diety mogą znacznie poprawić komfort życia. Konsultacja z lekarzem lub dietetykiem może okazać się pomocna w odpowiednim zbilansowaniu jadłospisu. Dzięki właściwej diagnozie i leczeniu można szybko pozbyć się dokuczliwych objawów [8].
