W cieniu lipy
„Gościu, siądź pod mym liściem, a odpoczni sobie! Nie dojdzie cię tu słońce, przyrzekam ja tobie…”.
Obietnica słynnej czarnoleskiej lipy brzmi tak kusząco, że nie sposób odmówić jej zaproszeniu. Drzewo to od niepamiętnych czasów jest uwikłane w symboliczny i kulturowy kontekst [1]. Daje przecież cień i azyl chłopom strudzonym pracami polowymi, poetom szukającym natchnienia i kochankom szepczącym sobie sekrety wśród liści.
Magiczne drzewo
Dawniej lipie przypisywano moce ochronne, niemal magiczne. Dlatego chętnie sadzono ją przy domach i kapliczkach, by przynosiła błogosławieństwo. Odpoczynek pod lipą do dziś jest metaforą wewnętrznej harmonii. Drzewo rozpina nad nami płaszcz, który osłania, koi, usypia i uzdrawia. Ma lecznicze kwiatostany, miękkie, plastyczne drewno, urzekający zapach, który wabi miododajne pszczoły… [1].
Łatwo zanurzyć się w tym arkadyjskim obrazie. Ale natura, choć piękna i tak chętnie romantyzowana, potrafi też zaskoczyć – i bezlitośnie sprowadzić nas na ziemię. Bo czy osoby z nadwrażliwością na pyłki drzew również mogą liczyć na chwilę wytchnienia w cieniu lipy i korzystać z jej leczniczego działania?
Królowa domowych apteczek, alei i parków
Składniki aktywne zawarte w kwiatach lipy mają właściwości napotne, przeciwzapalne, przeciwskurczowe, osłaniające, antyoksydacyjne, moczopędne. A to tylko połowa długiej listy przypisywanych im działań. Lipowe napary są powszechnie znanym naturalnym środkiem wspomagającym leczenie przeziębienia ze stanem podgorączkowym, a także ułatwiającym trawienie [2]. Kwiaty lipy uchodzą wśród pszczelarzy za doskonałe źródło nektaru, a produkowany z nich miód jest bardzo wysoko ceniony [4].
Na całym świecie zidentyfikowano około 45 gatunków lipy. W Polsce najczęściej rośnie Tilia cordata, czyli lipa drobnolistna, która może żyć do 1000 lat [2,3,6]. Choć kojarzy się przede wszystkim z tradycyjnym wiejskim pejzażem, często występuje również w krajobrazie miejskim. Jest sadzona w parkach i na przyulicznych trawnikach, ponieważ bardzo dobrze toleruje zanieczyszczenia [3].
Alergia na lipę – to możliwe!
Zapylana przez owady lipa właściwie nie jest brana pod uwagę jako przyczyna reakcji alergicznych. Jednak jej kwiatowy pyłek unosi się również w powietrzu i ma potencjał uczulający [6]. Pyłki lipy należą do alergenów klasy 2, czyli umiarkowanie uczulających (podobnie jak jesionu, topoli i dębu) [6]. Pylenie tego drzewa trwa od czerwca do lipca lub nawet sierpnia [4]. Natomiast maksymalne stężenie pyłków w powietrzu przypada mniej więcej na ostatnie dziesięć dni czerwca i początek lipca [6].
W ostatnich latach notuje się zwiększoną produkcję pyłków lipy, co może być efektem globalnego ocieplenia i ekstremalnych zjawisk meteorologicznych [6].
Jak często uczula?
W niektórych krajach naukowcy próbowali oszacować odsetek dzieci uczulonych na lipę. Badali pod tym kątem pacjentów pediatrycznych z nieżytem nosa i astmą. Pozytywne wyniki testów we wspomnianej grupie miało od 5,5% (w Turcji) do 11,4% (w Portugalii) pacjentów [4]. Brakuje takich danych w odniesieniu do Polski.
Białka alergenowe lipy nie są jeszcze zidentyfikowane i wykorzystywane w diagnostyce komponentowej alergii jako odrębne molekuły. Jednak wstępne badania wskazują na istnienie co najmniej pięciu takich cząstek uczulających [7]. Rozpoznawaniu nadwrażliwości na lipę służą przede wszystkim testy skórne oparte na ekstraktach z tej rośliny [3].
Jakie są objawy alergii na lipę?
A więc alergia na lipę to prawdopodobna, choć niełatwa do postawienia diagnoza. Sprawę dodatkowo utrudnia fakt, że w tym samym czasie co pyłki lipy unoszą się w powietrzy inne alergeny wziewne (np. traw). Mogą one maskować prawdziwą przyczynę objawów, które zresztą są typowe dla wszystkich alergii pyłkowych. Obejmują:
- świąd nosa, oczu, podniebienia, uszu, gardła,
- przekrwienie spojówek,
- kichanie,
- katar,
- kaszel [3].
Z badań wynika, że lipa bywa przyczyną nie tylko alergicznego nieżytu nosa i spojówek, ale również alergicznego kontaktowego zapalenia skóry. Wygląda na to, że objawy skórne mogą wystąpić nawet po zastosowaniu kosmetyku zawierającego wyciąg z kwiatów lipy. Znany jest przypadek poważnej reakcji (uogólnionej pokrzywki z obrzękiem warg, twarzy i jamy ustnej i duszności) po użyciu szamponu lipowego przez osobę z alergią [4,5].
