Alergia na marchew, nie taka rzadka - Strefa Alergii
Strefa Alergii | ABC Alergii

Alergia na marchew, nie taka rzadka

/ 5.

Do przeczytania w 5 minut
Warzywo na co dzień goszczące na naszych talerzach. Pełne witamin  i minerałów. Czy może nam zaszkodzić? Okazuje się, że alergia na marchew wcale nie jest taka rzadka.

O marchwi słów kilka

Powszechna w naszych kuchniach marchew zwyczajna (Daucus carota L.) to gatunek rośliny z rodziny selerowatych. Jest uprawiana ze względu na swoje istotne walory odżywcze. Marchew stanowi dobre źródło błonnika, karotenoidów oraz licznych witamin (C, B, E, K) i minerałów (wapń, żelazo, magnez, fosfor, potas, sód, cynk). Marchew zwyczajna w stanie dzikim spotykana jest pospolicie na terenach Europy, Azji i Afryki północnej. W Polsce marchew jest zarówno bardzo pospolitą rośliną uprawną jak i dzikorosnącą. Dziko rosnąca forma występuje często na ugorach, łąkach, miedzach i przydrożach.

Jadalny spichrzowy korzeń tej rośliny, znany nam głównie z zastosowań kulinarnych, ma rozbudowany miękisz spichrzowy. Służy on do magazynowania substancji pokarmowych. Korzeń marchwi może przyjmować zabarwienie od białawego poprzez żółtawy do pomarańczowoczerwonego i purpurowego, zależnie od odmiany. Na naszych stołach najczęściej gości odmiana o korzeniach pomarańczowoczerwonych. Jest ona jednocześnie najbogatsza w karoteny.

Marchew jest rośliną dwuletnią. W pierwszym roku wegetacji wytwarza liście i korzeń. W drugim roku z korzenia wyrasta łodyga, na szczycie której rozwija się kwiatostan. Następnie wytwarza nasiona i umiera. Marchew kwitnie od czerwca do jesieni. Jest miododajna rośliną owadopylną.

Marchew jest rośliną owadopylną więc jej pyłki nie stanowią zagrożenia dla alergików.

Alergia na marchew, poznaj alergeny

Do dzisiaj zostało opisanych pięć alergenów marchwi: Dau c 1, Dau c 3, Dau c 4, Dau c 5 oraz Dau c cy.

  • Dau c 1 to główny alergen marchwi. Należy do białek związanych z patogenezą roślin grupy 10 (tzw. białka PR-10). Są to małe cząsteczki syntetyzowane przez rośliny w odpowiedzi na zakażenie oraz inne stresy środowiska. Białka te nie są niczym innym jak elementem roślinnego układu immunologicznego. Alergen ten zarówno budową cząsteczki, jaki  i funkcją, jest bardzo podobny do głównego alergenu pyłku brzozy, tzw. Bet v 1. Więcej o alergii na brzozę przeczytacie tutaj:
  • Podobne białka występują również w pyłkach innych drzew z rodziny bukowców (np. olcha i leszczyna). Znajdują się także w miąższu wielu owoców (np. jabłko, truskawka) i warzyw (np. marchew, seler). Są również w  roślinach strączkowych (np. soja, arachidy) i orzechach (np. orzechy laksowe). Podobieństwo do Bet v 1 powoduje, możliwość wystąpienia alergii krzyżowej na marchew u osób pierwotnie uczulonych na pyłek brzozy. Białka PR-10 są wrażliwe na działanie enzymów trawiennych oraz wysokiej temperatury. Co oznacza, że pokarmy je zawierające, po ugotowaniu czy upieczeniu, często mogą być spożywane przez osoby uczulone na tą grupę białek. Objawy kliniczne w przypadku „marchewkowych alergików” uczulonych na Dau c 1 manifestują się głównie zespołem alergii jamy ustnej (OAS). Występują po spożyciu surowej marchwi. Bardzo rzadko zdarza się, aby alergia ta objawiła się ciężką reakcją anafilaktyczną.

 

 

  • Dau c 3 jest bardzo ważnym alergenem marchwi. Należy do niespecyficznych białek transportujących lipidy (nsLTP). NsLTP są to bardzo ważne alergeny roślinne występujące w owocach, warzywach i pyłku wielu roślin. Biorą udział w transporcie lipidów potrzebnych do syntezy kutykuli (to taki nabłonek roślin) na powierzchni skórki owoców, warzyw liści czy łodygi. Z tego powodu nsLTP gromadzą się głównie w zewnętrznych tkankach roślin (skórce oraz łupinie). Natomiast obranie owocu czy warzywa pozwala pozbyć się części tych białek. Zdarza się, że osoby uczulone na nsLTP mogą jeść obrane owoce lub warzywa, ale nie mogą spożywać ich w skórce. Ponieważ białka te nie ulegają zniszczeniu podczas ogrzewania, to mogą wywołać reakcje alergiczne zarówno po spożyciu surowych jak i gotowanych potraw. Klinicznie, uczulenie na białka nsLTP może mieć bardzo różne oblicza. Możliwe są zarówno łagodne reakcje w obrębie jamy ustnej jak i anafilaksja. U „marchewkowych alergików” uczulenie na nsLTP sprzyja występowaniu reakcji krzyżowych. Obejmują one pyłki traw, chwastów (głównie bylicy), orzechy, orzeszki ziemne, brokuły, pomidory oraz melony, brzoskwinie, winogrona czy kiwi.

 

Du c 4 to alergen marchwi z grupy powszechnie występujących w świecie roślin profilin. Są to białka o bardzo konserwatywnej budowie cząsteczki przez co stanowią główną przyczynę reakcji krzyżowych pomiędzy alergenami pochodzącymi ze znacznej grupy roślin, zarówno pyłkami jak i pokarmami (np. brzoza, marchew, pomidor, seler, wiśnia, ananas czy banan). Uczulenie na profiliny objawia się zwykle zespołem alergii jamy ustnej (OAS). Warto zapamiętać, że profiliny są wrażliwe na działanie enzymów trawiennych oraz wysokiej temperatury, tak więc ogrzewanie redukuje ich zdolność do wywoływania objawów alergii.

  • Dau c 5 jest mało istotnym alergenem marchwi o niewielkim znaczeniu klinicznym. Jest to białko o własnościach enzymatycznych reduktazy izoflawonowej (IFR). Ze względu na podobieństwo budowy cząsteczki wykazuje niewielką reaktywność krzyżową z alergenem mniejszym pyłku brzozy (Bet v 5). U tej znikomej grupy „brzozowych alergików” uczulonych właśnie na Bet v 5 może wiązać się z tzw. zespołem pyłkowo-pokarmowym ograniczającym się zazwyczaj do jamy ustnej.

  • Dau c cy jest to cyklofilina. Molekuła ta to tzw. alergen mniejszy marchwi o nieustalonym, prawdopodobnie niewielkim znaczeniu klinicznym. Inne cyklofiliny możemy znaleźć m. in. w zarodnikach grzybów pleśniowych (jak np. Aspergillus fumigatus, Malassezia furfur czy Candida albicans) oraz w pyłku brzozy lub miąższu dyni.

Alergia na marchew – jak diagnozować

W przypadku diagnostyki in vitro alergii na marchew można oznaczać przeciwciała swoiste IgE zarówno dla ekstraktu marchwi jak i jej komponenty alergenowej Dau c 1 (dostępna w teście ALEX).

 

Buczyłko K.: Alergeny i nie tylko: marchew. Alergia, 2013, 3: 43-46
Krogulska A. Znaczenie alergenów pokarmowych u dzieci i dorosłych z alergią wziewną. Alergia Astma Immunologia 2016, 21 (1): 16-27
Balińska-Miśkiewicz W. Diagnostyka molekularna alergii pokarmowej – czy wiemy więcej?
Matricardi PM. EAACI Molecular Allergology User’s Guide. Pediatr Allergy Immunol. 2016 May;27 Suppl 23:1-250.
Lis K. Testy wieloparametrowe do diagnostyki molekularnej alergii – aktualne możliwości. Alergia Astma Immunologia 2020, 25 (3): 122-140.