Profilaktyka przed środkami na alergię
Bez względu na wiek, postępowaniem z wyboru w walce z alergią jest minimalizowanie kontaktu ciężarnej czy też dziecka z czynnikiem alergizującym. W tym celu należy zadbać o odpowiednią jakość higieniczną powietrza i wyposażenia mieszkania lub miejsc, w których regularnie przebywamy. Dotyczy to alergenów znajdujących się w powietrzu (np. roztocza, sierści zwierząt, pyłki roślin).
Czynnościami ograniczającymi ich ilość są:
- częste wietrzenie i sprzątanie pomieszczeń,
- używanie oczyszczaczy powietrza z filtrami HEPA,
- ograniczenie ilości mebli i akcesoriów w mieszkaniu zbierających kurz, czyli tapicerowanych mebli, zasłon, oraz stosowanie hipoalergicznej pościeli [1].
Niejednokrotnie działania takie są w stanie znacznie ograniczyć uciążliwe skutki alergii. Umożliwiają całkowite uniknięcie stosowania leków antyalergicznych lub ograniczenie ich wykorzystanie jedynie do sporadycznych sytuacji [2].
Kobieta w cięży a alergia
Farmakoterapia kobiet w ciąży to bardzo złożony problem. Istnieje mało badań klinicznych prowadzonych wśród ciężarnych, głównie z powodów etycznych i prawnych. Dlatego większość danych dotyczących stosowania leków przeciwalergicznych i nie tylko, pochodzi z obserwacji ich działania na zwierzęta lub w wyniku przypadkowego zażycia przez nieświadomą kobietę w ciąży.
Zawsze korzyści z zażycia leku powinny przewyższać ewentualne zagrożenie dla płodu.
- W I trymestrze ciąży powinno unikać się stosowania leków przeciwalergicznych, ze względu na wysoką wrażliwość komórek płodu. Gdy jednak zaistnieje taka potrzeba, lekami pierwszego wyboru powinny być leki przeciwhistaminowe I generacji, np. chlorfeniramina, klemastyna, cyproheptadyna, difenhydramina [3,4].
- Od II trymestru ciąży można zażywać leki przeciwhistaminowe II generacji, takie jak loratadyna czy cetyryzyna. Nie zaleca się stosowania substancji takich jak hydroksyzyna czy feksofenadyna [4]. Należy jednak pamiętać, że każdą decyzję o przyjęciu leku bądź jego odstawienia trzeba skonsultować z lekarzem lub farmaceutą. Jest to konieczne zwłaszcza gdy objawy alergii są szczególnie uciążliwe. W przypadku kropli do oczu, przyszła matka w celu złagodzenia następstw alergii może zastosować preparaty zawierające kromogligan sodu lub ektoinę. Jeżeli kobieta w ciąży zmaga się z alergicznym nieżytem nosa, może sięgnąć po roztwory soli morskiej. Do wyboru ma także preparaty na bazie substancji pozyskiwanych z alg morskich [6].
Ogólnie nie zaleca się korzystania z preparatów zawierających w swoim składzie substancji przeciwalergicznych, nawet tych dostępnych bez recepty, chyba że lekarz zaleci inaczej. Warto również pamiętać, że część kobiet w ciąży zmaga się z tzw. hormonalnym nieżytem nosa, który nie wymaga wdrażania leczenia substancjami przeciwalergicznymi [5].
Podczas ciąży nierzadko dochodzi do różnych zmian skórnych. Możemy je podzielić na fizjologiczne, zaostrzenia wcześniej istniejących alergii (zwłaszcza atopowego zapalenia skóry) i dermatozy typowe dla ciąży [5]. W przypadku alergii skórnych objawiających się świądem i wysypką, od II trymestru ciąży można sięgnąć po maści zawierające dimentynden (lek przeciwhistaminowy I generacji), Nie jest on jednak dozwolony w wersji do przyjmowania doustnego. W przypadku atopowego zapalenia skóry, które może się nasilić w okresie ciąży, zaleca się sięgnięcie przede wszystkim po duże ilości emolientowych kosmetyków [6].
Dzieci a środki na alergię
W celu łagodzenia objawów alergii u dzieci możemy stosować zarówno leki przeciwhistaminowe I jak i II generacji. Wybór odpowiedniego środka zawsze powinniśmy zostawić lekarzowi bądź farmaceucie. Długotrwałe przyjmowanie leków przeciwalergicznych zawsze musi mieć uzasadnienie kliniczne. Zanim sięgniemy po którykolwiek z nich, powinniśmy ustalić (np. wykonując testy alergologiczne dobrane przez lekarza) na co dziecko jest uczulone. Kiedy już wiemy, w pierwszej kolejności wyeliminujmy ten czynnik ze środowiska życia malucha. Jeśli jednak takie działania są niewystarczające lub niemożliwe, lekarz może wprowadzić środki farmakologiczne. Leki, w miarę możliwości, powinny być przyjmowane w sposób doraźny i jak najrzadziej. Najczęściej zlecaną grupą są leki przeciwhistaminowe II generacji, takie jak loratadyna czy cetyryzyna [7]. W przypadku objawów skórnych, takich jak świąd czy zaczerwienienie, możemy sięgać po kosmetyki emolientowe. W przypadku gdy to nie pomoże, niezbędna jest konsultacja z lekarzem, który pogłębi diagnostykę i dobierze odpowiednie preparaty.
Najważniejsza jest rozmowa
Stosowanie przeciwhistaminowych leków antyalergicznych zarówno u kobiet w ciąży jak i u dzieci zawsze powinno zostać skonsultowane z lekarzem lub farmaceutą. Mimo bezpieczeństwa stosowania części z nich nie możemy zapominać, że każdy przypadek alergii oraz każdy organizm są inne. Mimo wieloletniego przyjmowania danego leku, ciężarna kobieta powinna skonsultować bezpieczeństwo i zasadność stosowania go w ciąży. Każdorazowo, korzyści płynące z użycia danej substancji powinny przewyższać potencjalne ryzyko, czy to dla rozwijającego się płodu, czy dla dziecka.
Rafał Śliwa,
magister farmacji
