Czym jest alergia na leki?
Reakcje niepożądane po zażyciu leków dotykają średnio 7% populacji. Wśród nich, u co szóstej osoby odnotowano nadwrażliwość na tego typu substancje. Przekładając te dane na mieszkańców Polski, okazuje się, że ponad 400 tys. osób może mieć nadwrażliwość na substancje medyczne.
Nadwrażliwość na leki, jest najkrócej mówiąc, jednym z rodzajów reakcji niepożądanych, które mogą wystąpić po ich zażyciu [1]. Dzielą się one na dwa typy:
- Typ A obejmuje reakcje, które nie mają podłoża w alergii i są przewidywalne. Można do nich zaliczyć, przedawkowanie lub objawy niepożądane wynikające z mechanizmu działania leku.
- Typ B obejmuje, między innymi reakcje nadwrażliwości na leki, które mogą mieć podłoże alergiczne bądź niezwiązane z alergią. Są niezależne od dawki, mogą nastąpić nawet po zażyciu mniejszej ilości leku niż jest potrzebna w terapii. Objawy są trudne do przewidzenia, ponieważ mogą dotyczyć różnych układów organizmu [2].
Jak może objawiać się alergia na leki?
Może przyjąć formę reakcji natychmiastowej, która uwidacznia się w ciągu godziny od zażycia leku. Może mieć także charakter reakcji opóźnionej, czyli występującej nawet po kilku dniach leczenia [3].
Objawy tych reakcji, mogą być zróżnicowane.
- Do potencjalnych symptomów reakcji natychmiastowej nadwrażliwości zaliczają się: pokrzywkę, nieżyt nosa, obrzęk naczynioruchowy, różne objawy żołądkowo-jelitowe, skurcz oskrzeli utrudniający swobodne oddychanie, a nawet anafilaksję.
- Z kolei możliwe objawy opóźnionej reakcji nadwrażliwości mogą obejmować różne reakcje skórne i objawy dotyczące różnych narządów. W bardzo rzadkich przypadkach odnotowuje się toksyczną nekrolizę naskórka oraz zespół Stevensa-Johnsona [4]
Jakie substancje najczęściej powodują reakcję alergiczną?
W 2013 roku przeprowadzono badanie wśród pacjentów jednej z lubelskich poradni lekarskich. Sprawdzano, które leki najczęściej powodują reakcje nadwrażliwości. W grupie tych leków znalazły się, między innymi: penicylina, amoksycylina oraz różne leki z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych, takie jak metamizol, tramadol i inne. Warto jednak zaznaczyć, że są to leki dość często stosowane, co może być powodem częstszych reakcji alergicznych [5]. Mogą one zostać wywołane przez praktycznie wszystkie znane substancje lecznicze, chociaż oczywiście niektóre z nich powodują je z większą częstotliwością [6].
Jak przebiega diagnostyka alergii na leki?
Według zaleceń, diagnostykę takiego stanu przeprowadza się w sytuacji, gdy leku, który jest kluczowy w terapii i podejrzewany o wywoływanie reakcji nadwrażliwości, nie można wymienić na inny, działający w ten sam sposób. Takimi lekami mogą być np. antybiotyki beta-laktamowe oraz substancje lecznicze z grupy NLPZ. Konieczne jest też powiązanie leku z wystąpieniem reakcji alergicznej. Lekarz sprawdza takie powiązanie w trakcie wywiadu z pacjentem.
Zalecana ścieżka diagnostyczna składa się z trzech etapów:
- wywiadu i badania fizykalnego
- testów diagnostycznych
- prób prowokacyjnych, które polegają na sprawdzeniu reakcji organizmu pacjenta na kontakt z alergenem w kontrolowanych warunkach [4].
Na czym polega terapia i dalsze postępowanie?
Przede wszystkim zaleca się unikanie leku, który wywołuje objawy nadwrażliwości. Wyjątkiem może być jedna sytuacja. Kiedy ryzyko wystąpienia łagodnych objawów nadwrażliwości nie przewyższa korzyści z terapii daną substancją leczniczą. W niektórych przypadkach, kiedy zamiana lub pominięcie leku w terapii jest niemożliwe, podejmowane są próby wywołania tolerancji organizmu na lek, który powoduje reakcję alergiczną [4, 7,8].
Reakcje nadwrażliwości na leki są dość znaczącym problemem w terapii. Pocieszające jest to, że w obecnych czasach są opisane dość dobrze. Wachlarz leków wykorzystywanych w terapii różnych schorzeń jest stosunkowo szeroki, a diagnostyka skuteczna. Prowadzi to do wniosku, że zazwyczaj korzyść z zażywania leków przewyższa ryzyko związane z terapią.
Sylwia Gałązka
