Kiedy zrobić testy alergiczne?
Alergię rozpoznaje się, kiedy układ odpornościowy nadmiernie reaguje na substancje, które zazwyczaj są obojętne dla organizmu, np. pyłki, kurz, jedzenie czy sierść zwierząt. Objawy mogą dotyczyć skóry, układu oddechowego, trawiennego, a czasem – wielu z nich jednocześnie.
O wykonaniu testów alergicznych warto pomyśleć szczególnie w przypadku występowania:
- przewlekłego kataru niezwiązanego z infekcją,
- kaszlu i duszności nasilających się sezonowo lub po kontakcie z określonym czynnikiem,
- zmian skórnych takich jak swędząca wysypka, pokrzywka, atopowe zapalenie skóry,
- powtarzające się bóle brzucha, biegunki, wymioty po jedzeniu,
- silne reakcje po ukąszeniu przez owada,
- nawracające zapalenia spojówek, łzawienie [1].
Czy testy alergiczne są refundowane przez NFZ?
Tak, ale warunkiem jest otrzymanie skierowania od lekarza w ramach kontraktu z Narodowym Funduszem Zdrowia. Z takim skierowaniem można bezpłatnie wykonać badania. Refundowane przez NFZ są różne rodzaje testów alergicznych: skórne, płatkowe i z krwi [2].
Koszt testów bez skierowania
Testy są dostępne również bez skierowania, ale wtedy pełny koszt ich wykonania pokrywa pacjent. Cena testów skórnych przy oznaczeniu pojedynczego alergenu waha się od kilku do kilkunastu złotych. Zestaw alergenów w teście płatkowym to koszt – około 300 zł. Natomiast testy z krwi kosztują od blisko 60 do ponad 1000 zł, w zależności od liczby oznaczanych alergenów.
Kto wystawia skierowanie na testy alergiczne?
Skierowanie na jeden rodzaj testów alergicznych może wystawić lekarz podstawowej opieki zdrowotnej (POZ), czyli lekarz rodzinny, pediatra lub internista. Chodzi o testy z krwi wykrywające przeciwciała IgE wobec:
- 10 alergenów wziewnych: leszczyny, olchy, brzozy, traw, żyta, bylicy, roztoczy kurzu domowego, psa, kota, grzybów mikroskopowych Alternaria,
- 10 alergenów pokarmowych: mleka, jajka, pszenicy, soi, orzechów ziemnych, orzechów laskowych, ryb, owoców morza (skorupiaków), marchwi, jabłka [6].
Obecnie nie ma dostępnych testów z 10 alergenami, które zawierałyby wszystkie wskazane powyżej. Dlatego refundacja obejmuje również testy 20-alergenowe – pod warunkiem, że zawierają one alergeny z podanej listy [7].
Zanim jednak zdecydujemy się na testy powinniśmy zacząć od wizyty u lekarza, który zbierze wywiad, oceni objawy i podejmie decyzję, czy i jakie badania są potrzebne.
Jeśli objawy są złożone, przewlekłe lub nietypowe, lekarz POZ może skierować pacjenta najpierw do alergologa, czyli specjalisty, który zdecyduje o dalszej diagnostyce. Na testy skórne i płatkowe wciąż kieruje tylko alergolog.
A więc w praktyce, aby wykonać testy alergiczne na NFZ, najłatwiej jest:
- Umówić się do lekarza rodzinnego i zgłosić mu niepokojące objawy.
- Wziąć skierowanie bezpośrednio na testy z krwi i/lub na konsultację specjalistyczną do alergologa.
- Wykonać testy z krwi w laboratorium lub zarejestrować się w poradni alergologicznej, gdzie można otrzymać skierowanie na inne rodzaje testów.
Czy każdy może mieć wykonane testy?
Istnieją pewne sytuacje, w których wykonanie testu może być niezalecane lub utrudnione. Wszystko zależy jednak od tego, jakie konkretnie badania chcemy zrobić. Przeprowadzenie testów na powierzchni skóry (punktowych testów skórnych, naskórkowych testów płatkowych) może być czasowo odradzane w przypadku:
- aktywnej infekcji,
- silnej pokrzywki lub zmian skórnych w miejscu planowanego badania,
- przebytej reakcji anafilaktycznej po ekspozycji na alergen rozważany do testowania,
- ciąży i karmienia piersią,
- braku współpracy pacjenta (chodzi tu szczególnie o małe dzieci),
- przyjmowania niektórych leków, w tym przeciwhistaminowych, przeciwzapalnych, przeciwdepresyjnych – należy je odstawić odpowiednio wcześnie (zwykle na 7 dni przed testami, ale trzeba pamiętać, że zalecenia są różne w zależności od substancji czynnej) [3,4,5,8].
Dodatkowo przy alergii sezonowej testy skórne zalecane są dopiero wtedy, gdy skończy się kontakt z alergenami – np. po zakończeniu sezonu pylenia [8].
Dobra wiadomość jest taka, że wymienione przeciwwskazania i ograniczenia nie dotyczą testów z krwi [8,9]. Badania te są powszechnie stosowaną alternatywą dla testów skórnych. Zaleca się je szczególnie osobom z silną alergią (i ryzykiem wstrząsu), chorym, którzy nie chcą lub nie mogą przerywać leczenia, osobom z rozległymi zmianami skórnymi [9].
Trzeba jednak pamiętać, że decyzję o wykonaniu testów lub ich odroczeniu zawsze podejmuje lekarz, uwzględniając stan zdrowia pacjenta.
