Gdzie się kryje pleśń

Gdzie możemy spotkać pleśń?

Alternaria alternata i Cladosporium herbarum dość obficie występują w środowisku zewnętrznym oraz w bibliotekach, archiwach i muzeach. Co więcej, kolonizacja owoców i warzyw przez Alternaria, przyczynia się do dużych strat ekonomicznych wśród rolników. Często z powodu infekcji grzybiczej cierpią plony, przede wszystkim ziemniaków. Dodatkowo, źródłem narażenia mogą być nasze domy i mieszkania. Zła lub niewystarczająca wentylacja pomieszczeń, posiadanie zwierząt domowych, dywanów i roślin doniczkowych sprawia, iż w naszym domu zaczynają panować idealne warunki do wzrostu grzybów strzępkowych z rodzaju Aspergillus i Penicillium. Taka sytuacja może doprowadzić do tzw. Zespołu Chorego Budynku, który staje się pełen biologicznie czynnych, szkodliwych dla nas substancji. Objawami pojawiającymi się wśród osób zamieszkujących taki budynek są:

• bóle głowy
• wysypki skórne
• katar
• kaszel
• zaburzenia pamięci
• objawy podobne do astmy [1,2].

Jakie objawy alergii mogą wywołać grzyby pleśniowe?

U osób z alergia na grzyby strzępkowe można zaobserwować alergiczny nieżyt nosa. Objawia się on uczuciem zatkania nosa, wyciekiem wodnistej wydzieliny, kichaniem i świądem. Zarodniki pleśni są również powodem występowania astmy oskrzelowej. 45% dzieci i aż 70% dorosłych z astmą ma stwierdzoną alergię na grzyby strzępkowe [2]. Alternaria odpowiada za ciężkie epizody astmatyczne oraz za występowanie astmy opornej na leczenie. Dodatkowo, spożycie pleśni przez osoby z rozpoznaną alergią, może wiązać się z wystąpieniem ostrej reakcji ze wstrząsem anafilaktycznym włącznie [1]. Nadwrażliwość na Aspergillus może mieć też wpływ na występowanie AZS. Dlaczego? Ponieważ jedno z białek występujące w tej pleśni ma podobną budowę do białka znajdującego się zarówno w jednym z drożdżaków tworzących fizjologiczną florę bakteryjną ludzkiej skóry, jak i w samej skórze. W konsekwencji prowadzi to do powstania stanu zapalnego skóry [3].

Pleśń i możliwe reakcje krzyżowe

• Jednym z białek reagujących krzyżowo jest enolaza. Jest ono szeroko rozpowszechnione wśród grzybów strzępkowych. Z tego powodu twierdza się występowanie reakcji krzyżowej miedzy Alternaria alternata, Cladosporium harbarum, Aspergillus fumigatus, Saccharomyces cerevisiae i Candida albicans [1]. Oznacza to, że osoba z alergią na jeden rodzaj grzybów strzępkowych, może reagować objawami alergii po kontakcie z innymi. Literatura opisuje przypadek 8 miesięcznego chłopca z reakcją alergiczną po spożyciu jednego z probiotycznych drożdżaków Saccharomyces boulardii. W ciągu 2 godzin  rozwinęła się u niego silną reakcja alergiczna z konieczną interwencją medyczną. Po kolejnej próbie podania chłopcu drożdżaków objawy powróciły. Dlatego w oparciu o objawy rozpoznano Zespół zapalenia jelit wywołany przez grzyb Saccharomyces boulardii. Reakcje alergiczne po spożyciu probiotycznych drożdżaków są rzadko spotykane, ale możliwe. Kolejny grzyb Saccharomyces cerevisiae, jest obecny w wyrobach piekarniczych i on z kolei przyczynia się do występowania objawów astmy wśród piekarzy [4].
• Następną reakcją krzyżową, którą możemy zaobserwować wśród osób z alergią na enolazę grzybów strzępkowych, jest reakcja z lateksem. Alergik może odczuwać nieprzyjemne objawy po kontakcie z lateksem, które nie będą wynikały z bezpośredniego uczulenia na te substancję. Ich powodem będzie wyżej opisana reakcja krzyżowa występująca między białkiem strzępek a lateksu [1,3,5].
• Dość zaskakującą reakcją krzyżową, którą można zaobserwować u osób z alergią na Alternaria, jest reakcja alergiczna po spożyciu szpinaku. Wynika to z podobieństwa jednego z białek występującego zarówno w szpinaku jak i w Alternaria.
• Literatura wskazuje również na możliwość wystąpienia objawów u osób z alergią na Alternaria po spożyciu serów pleśniowych i dojrzewających kiełbas [1].
• Jak wskazuje piśmiennictwo, istnieje możliwość wystąpienia reakcji alergicznej po spożyciu surowych i gotowanych grzybów u osób z alergią na pleśnie [1,6]

Więcej o alergiach krzyżowych w artykule: Zagadka alergenów – bliźniaków

Mikotoksyny grzybów strzępkowych – czy jest się czego obawiać?

Mikotoksyny są substancjami wytwarzanymi przez grzyby strzępkowe, które są bardzo szkodliwe dla zdrowia zarówno osób zdrowych, jak i alergików. Producentami mikotoksyn są Alternaria, Aspergillus, Penicillium oraz inne grzyby strzępkowe. Ich negatywne działanie na organizm jest dosyć szerokie, bowiem wykazują one toksyczny wpływ na nerki, wątrobę i układ nerwowy oraz mają działanie rakotwórcze i mutagenne na rozwijający się płód. Toksyny Alternaria można znaleźć w takich warzywach, jak ziemniaki, pomidory, marchew i pieprz, oraz w owocach, na przykład suszonych figach, rodzynkach, oliwkach, owocach cytrusowych, truskawkach, jabłkach, gruszkach, morelach i melonach. Kolejnym źródłem narażenia na mikotoksyny są również gotowe soki i konfitury [1].

Diagnostyka alergii na pleśnie

W celu potwierdzenia lub wykluczenia alergii na grzyby strzępkowe wykonuje się skórne testy punktowe, test wargowy oraz badania molekularne wykonywane z krwi [1,6]. Platforma ALEX daje możliwość określenia ilości obecnych przeciwciał wobec molekuł i ekstraktów pleśni i drożdży, co znacząco ułatwia diagnostykę osób odczuwających objawy po kontakcie z pleśniami.

Jak zminimalizować ryzyko wystąpienia objawów alergii na grzyby strzępkowe?

• Osoby ze stwierdzoną alergią powinny unikać przebywania w pomieszczeniach, w których są obecne ślady pleśni. Może się ona kryć się na ścianach pokoi, w narażonej na wilgoć łazience i wokół okien, dlatego trzeba zwrócić uwagę na te problematyczne miejsca w naszych domach.
• Należy unikać prac ogrodowych: pielenia i sadzenia roślin oraz grabienia resztek traw i liści, gdyż może to wyzwolić objawy alergii.
• Rośliny będące ozdobą okien w naszych domach i mieszkaniach, niestety mogą być źródłem pleśni. Trzeba okresowo sprawdzać wygląd ziemi w której rosną. Często konieczne okazuje się całkowite usunięcie kwiatów z domu.
• Akwarium również wymaga naszej dużej uwagi ze względu na możliwość namnożenia się w nim grzybów strzępkowych.
• Dodatkowo alergen Alternaria może kryć się w mocno dojrzałym arbuzie, więc trzeba o tym pamiętać decydując się na spożycie tego owocu.
• Nie należy jeść żywności z widoczną pleśnią. Odkrojenie fragmentu pleśni nie usuwa jej z owocu lub warzywa. Taki produkt nie nadaje się do spożycia i należy go koniecznie wyrzucić [1].