Dlaczego dynia jest wartościowym produktem w diecie człowieka?
Dynia należy do dużej rodziny roślin Cucurbitaceae, znanych jako dyniowate. W skład tej rodziny wchodzą różne odmiany dyni, ogórki, cukinie, arbuzy i melony. Dynie są znane na całym świecie jako warzywa, z których można stworzyć rozgrzewające zupy krem, upiec ciasto, przygotować frytki lub inne dania. Ze względu na dużą zawartość β-karotenu, znakomicie uzupełniają nasz jadłospis w witaminę A, zwłaszcza u osób będących na diecie eliminacyjnej w alergii na jajo kurze, gdzie ograniczeniu żywieniowemu podlega żółtko. Dodatkowo, jedząc dynię dostarczamy organizmowi wapń, witaminę E oraz witaminy z grupy B. Dynia jest również źródłem błonnika, który zapobiega zaparciom, oraz jest warzywem o stosunkowo małej kaloryczności, z czego ucieszą się osoby pragnące zmniejszyć swoją masę ciała. Niektóre badania dowodzą, iż spożycie dyni wykazuje pewne działanie stymulujące w obrębie ośrodkowego układu nerwowego i może stanowić pomoc w przypadku problemów z zawrotami głowy. Pestki dyni również zawierają wiele cennych składników potrzebnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Obfitują w potas, magnez, żelazo, witaminę E oraz witaminy z grupy B. Dodatkowo uzupełniają naszą dietę w prozdrowotne jednonienasycone i wielonienasycone kwasy tłuszczowe, które wykazują działanie przeciwzapalne [1,2].
Które składowe dyni mogą powodować objawy alergii?
Objawy alergii po spożyciu dyni mogą pojawić się zarówno po zjedzeniu miąższu, jak i pestek wraz z olejem z nich tłoczonym.
- Reakcje alergiczne po spożyciu miąższu dyni są dobrze znane medycynie, natomiast cięższe symptomy są słabo udokumentowane. Istnieją opisy jedynie kilku takich przypadków.
W literaturze można spotkać się z przypadkami: kobiety, u której rozwinęły się cięższe objawy alergiczne w wyniku spożycia zupy krem z dyni oraz opis przypadku 2,5 letniego chłopca, który również prezentował cięższe objawy kliniczne po spożyciu tego samego dania.
Główny alergen miąższu dyni nie został jeszcze sklasyfikowany, jednakże w badaniach przeprowadzonych u pierwszej pacjentki wykazano reaktywność krzyżową występującą między miąższem dyni a miąższem ogórka, cukinii, arbuza i melona. W praktyce może to oznaczać, że osoba wykazująca objawy alergii po zjedzeniu dyni, prawdopodobnie będzie czuć te same nieprzyjemne symptomy po spożyciu wyżej wymienionych warzyw i owoców [3,4]. - Odmienną kwestią jest alergia na pestki dyni. Jedną z grup pacjentów narażonych na objawy alergii po ich spożyciu są osoby z alergią na pyłki drzew i traw. Białkami odpowiadającymi za tę reakcję są profiliny, dość szeroko rozpowszechnione w świecie roślin. Osoby ze stwierdzoną alergią na to białko, mogą odczuwać przykre objawy po spożyciu pestek dyni oraz innych warzyw i owoców nie poddanych działaniu wysokiej temperatury [5]. Jednak należy tutaj podkreślić fakt, iż możliwe reakcje alergiczne zazwyczaj ograniczają się jedynie do objawów związanych z zespołem jamy ustnej, gdyż profiliny są wrażliwe na działanie enzymów trawiennych. Zespół ten charakteryzuje się świądem i obrzękiem warg (szczególnie dolnej wargi), świądem i obrzękiem jamy ustnej, gardła oraz krtani. Czasem może pojawić się świąd i uczucie zatkania uszu. Objawy ogólnoustrojowe są bardzo rzadko spotykane, ale są możliwe [6]. Białka odpowiadające za reakcję krzyżową pomiędzy pyłkami a pestkami dyni są wrażliwe na wysoką temperaturę, co oznacza, że gotowanie lub pieczenie pestek dyni powinno sprawić, iż stracą one swoją zdolność do wywołania reakcji alergicznej [5].
Kolejną grupą pacjentów mogących odczuwać objawy alergii po spożyciu pestek dyni są pacjenci z alergią na białka zapasowe nasion. Białka te są obecne w orzechach drzewnych, orzechach arachidowych, soi, oraz wielu nasionach i wykazują między sobą pewien stopień reaktywności krzyżowej. Cechuje je duża odporność na działanie enzymów trawiennych oraz wysokiej temperatury, a reakcje alergiczne wywołane spożyciem pestek dyni mogą być ciężkie i ogólnoustrojowe.
Reakcja na pestki dyni nie przekreśla możliwości spożywania jej miąższu. W literaturze opisane są przypadki objawów alergii po spożyciu pestek z jednoczesnym brakiem objawów po zjedzeniu miąższu dyni [7,8].
Gdzie mogą być ukryte pestki dyni?
Często zdarza się, że pestki dyni są jednym ze składników pieczywa. Jeśli dokonujemy zakupów w piekarni, to należy dokładnie wypytać sprzedawcę o skład takiego wypieku. Natomiast, jeśli robimy zakupy w supermarkecie, to należy zwrócić uwagę na informacje ze składem danego produktu. Dodatkowo pestki dyni można znaleźć, między innymi w gotowych płatkach owsianych, pastach do pieczywa, sosach do makaronów, gotowych mieszankach do wypieku chleba i gotowych sałatkach. Ciekawostką jest fakt, iż możliwe jest nabycie uczulenia drogą wziewną u wędkarzy. Mąka z pestek dyni jest składnikiem używanych przez nich przynęt do łowienia ryb i w wyniku częstego kontaktu, po pewnym czasie, może rozwinąć się u nich alergia pokarmowa na pestki [9]. Kolejnym źródłem narażenia są oleje z pestek dyni. Tutaj należy uważać na gotowe dressingi, oleje do masażu oraz na kosmetyki. Szczególnie ważne jest sprawdzanie składu kosmetyków, ponieważ obecnie obserwuje się silny trend naturalnej pielęgnacji, w związku z czym w wielu kosmetykach można spotkać olej z pestek dyni. U predysponowanych osób po kontakcie z takim kosmetykiem może pojawić się odczyn alergiczny w obrębie skóry [10].
Jakim produktem można zastąpić miąższ dyni w przepisach kulinarnych?
Do tego zadania doskonale nadaje się marchew oraz batat, których kolor i konsystencja po ugotowaniu lub upieczeniu są bardzo podobne do miąższu dyni. Dodatkowo oba warzywa wyróżniają się sporą zawartością β-karotenu, więc w przypadku eliminacji żółtka jaja i miąższu dyni w diecie, mogą z powodzeniem pokryć zapotrzebowanie na witaminę A [1].
Rozpoznanie i postępowanie w alergii na miąższ i pestki dyni?
Złotym standardem rozpoznania alergii pokarmowej jest próba prowokacji przeprowadzona pod nadzorem lekarza. Ma ona na celu potwierdzenie lub wykluczenie związku pomiędzy objawami a spożytym pokarmem i wdrożenie odpowiednich zaleceń. Każdą próbę prowokacji poprzedza okres około 4 tygodniowej eliminacji pokarmu, którego celem jest złagodzenie dotychczasowych objawów.
W przypadku potwierdzenia alergii, stosuje się dietę eliminacyjną z wyłączeniem miąższu i/lub pestek dyni. Pomocne mogą okazać się punktowe testy skórne oraz pomiary stężenia specyficznych przeciwciał IgE. Wobec białek zapasowych nasion i profilin jest możliwe oznaczenie specyficznych IgE, niestety w kontekście miąższu dyni wykonanie takiego badania nie jest możliwe. Po ściśle określonym czasie eliminacji szkodliwego pokarmu z diety, dokonuje się ponownej prowokacji również pod nadzorem lekarskim w celu określenia stopnia nabywania tolerancji na eliminowany pokarm. Jest to potrzebne, aby nie narażać pacjenta na zbyt długie wykluczenie danego składnika diety [11]. W alergii na białka zapasowe nasion trudniej jest rozwinąć tolerancję poprzez dietę eliminacyjną, jednak nie jest to całkowicie niemożliwe [12].
