Dla kogo jest przeznaczona dieta bez niklu?
Dieta bez niklu jest zalecana przede wszystkim osobom, u których stwierdzono alergię na nikiel. Ten rodzaj alergii objawia się najczęściej kontaktowym zapaleniem skóry (KZS) w formie miejscowej lub systemowej [1,2].
Przy KZS mogą pojawiać się [1,2]:
- swędzenie,
- zaczerwienienie,
- pęcherze,
- Å‚uszczenie.
Dolegliwości te występują zwłaszcza w miejscach kontaktu skóry z niklem. Mogą je wywoływać biżuteria lub metalowe elementy odzieży [1,2].
Systemowe kontaktowe zapalenie skóry objawia się ogólnoustrojowo. Mogą wystąpić [1,2,3]:
- objawy skórne pojawiające się na całym ciele, takie jak: wysypki, świąd, zaczerwienienie,
- objawy uogólnione, np. bóle głowy, zmęczenie, bóle stawów, problemy trawienne.
Kolejnym wskazaniem do zastosowania diety bezniklowej jest zespół alergii pokarmowej na nikiel. Objawia się on zazwyczaj dolegliwościami trawiennymi, takimi jak: nudności, wymioty, bóle brzucha, biegunka [1,2,4].
Dieta bez niklu może być korzystna także w przypadku innych schorzeń dermatologicznych lub autoimmunologicznych. Alergia na nikiel nasila objawy tych chorób. Stosowanie diety bezniklowej może przynieść ulgę i poprawić ogólny stan zdrowia [1].
Wprowadzenie diety bez niklu powinno być zawsze poprzedzone diagnozą lekarską. Zwykle rozpoznanie polega na przeprowadzeniu testów płatkowych. Konsultacja z dermatologiem i dietetykiem jest bardzo ważna w opracowaniu odpowiedniego planu żywieniowego [1,2,3,4].
Nikiel w jedzeniu – główne źródła
Nikiel to pierwiastek śladowy obecny w wielu produktach spożywczych. Jego źródłami są zarówno produkty roślinne, jak i zwierzęce. Najwięcej niklu znajduje się w [1,4,5,6]:
- orzechach: orzechach laskowych, migdałach, orzechach nerkowca,
- nasionach: pestkach słonecznika, siemieniu lnianym, pestkach dyni, sezamie,
- nasionach roślin strączkowych: soczewicy, fasoli, grochu, soi,
- produktach pełnoziarnistych: otrębach, owsie, życie, brązowym ryżu,
- niektórych owocach: kiwi, ananasach, malinach, wiśniach,
- niektórych warzywach: szpinaku, pomidorach, brokułach,
- owocach morza: rybach, skorupiakach,
- wybranych przyprawach: bazylii, cynamonie, curry, gałce muszkatołowej, goździkach, kardamonie, kminku, kolendrze, majeranku, oregano.
Dieta bez niklu wymaga wyeliminowania tych produktów, a także unikania innych źródeł, takich jak konserwy (ze względu na metalowe opakowania), czekolada, herbata i kawa [4,5].
Dieta bez niklu – czy jest możliwa?
Dieta bez niklu może być trudna do wprowadzenia, ponieważ jest on obecny w wielu produktach spożywczych. Ilość niklu w jedzeniu zależy od różnych czynników, takich jak m.in. jego stężenie w glebie i wodzie czy pora roku, w której uprawiane są rośliny. To oznacza, że te same warzywa z różnych upraw mogą mieć inną zawartość niklu. Dodatkowo obróbka cieplna np. gotowanie, smażenie czy pieczenie może zwiększać zawartość tego pierwiastka w żywności. Dlatego całkowite wyeliminowanie niklu z diety jest praktycznie niemożliwe [4,7].
Jednak wprowadzenie diety o ograniczonej ilości niklu może korzystnie wpłynąć na samopoczucie osób z nadwrażliwością na ten pierwiastek. Przy świadomym wybieraniu produktów o niskiej zawartości niklu i stosowaniu zasad przygotowania posiłków (o czym niżej) możliwe jest złagodzenie niepożądanych objawów. Ważne, by osoby z alergią na ten składnik współpracowały z dietetykiem. Pozwoli to właściwie zbilansować dietę i uniknąć niedoborów [4,7].
Produkty bogate w nikiel
Produkty, które zawierają dużą ilość niklu, powinny być całkowicie wykluczone z diety. Należą do nich [1,4,5,6]:
- orzechy i nasiona: migdały, orzechy nerkowca, orzechy laskowe, słonecznik, dynia, sezam,
- nasiona roślin strączkowych: soczewica, fasola, groch, soja,
- produkty pełnoziarniste: otręby, owies, żyto, gryka, brązowy ryż,
- warzywa: szpinak, pomidory, brokuły, sałata,
- owoce morza: skorupiaki, ryby, np. śledzie, tuńczyk, makrela,
- przyprawy: bazylia, cynamon, curry, gałka muszkatołowa, goździki, kardamon, kminek, kolendra, majeranek, oregano,
- inne produkty: czekolada i wyroby czekoladowe, np. cukierki, herbata, kawa, konserwy, koncentrat pomidorowy, sos sojowy.
Produkty o niskiej zawartości niklu
Bezpiecznymi produktami na diecie bez niklu sÄ… [1,4,5,6]:
- produkty mleczne: mleko, jogurty, sery, kefiry, maślanki,
- mięso: drób, wołowina, wieprzowina,
- jajka,
- część warzyw: marchewka, ziemniak, ogórek, cukinia,
- owoce i soki owocowe: jabłka, gruszki, banany, morele, brzoskwinie,
- niektóre produkty zbożowe: ryż biały, proso.
Jak prowadzić dietę bezniklową?
Będąc na diecie bezniklowej, warto mieć wiedzę o ukrytych źródłach niklu. Woda z kranu może zawierać znaczne ilości tego pierwiastka, szczególnie jeśli jest dostarczana przez rury ze stali nierdzewnej. Filtry do wody mogą pomóc w ograniczeniu zawartości niklu w wodzie wodociągowej. Dodatkowo należy pamiętać o tym, że stosując dietę bezniklową, nie wystarczy jedynie unikać określonej żywności. Kontakt z biżuterią, zegarkami i innymi metalowymi przedmiotami może powodować reakcje skórne, które nasilają objawy alergii. Dlatego trzeba też unikać tego rodzaju przedmiotów lub wybierać bezpieczne zamienniki, np. wykonane ze szkła lub ceramiki [4,5,7].
Prowadzenie diety bez niklu wymaga przestrzegania kilku ważnych zasad. Przede wszystkim należy unikać produktów o wysokiej zawartości niklu. Konieczne jest zwracanie uwagi na etykiety żywności, bo nikiel może być ukryty w przetworzonych produktach. Zaleca się wybieranie świeżego mięsa, jajek i produktów mlecznych, które zazwyczaj mają niską zawartość niklu. Woda butelkowana powinna być preferowana zamiast kranowej, zwłaszcza jeśli woda w danym regionie ma wysoką zawartość niklu. Najlepiej wybierać żywność jak najmniej przetworzoną. Procesy produkcyjne produktów spożywczych często obejmują kontakt z wieloma metalowymi maszynami, urządzeniami i pojemnikami. Może to prowadzić do zanieczyszczenia niklem [1,5,7].
Poza prawidłowym wyborem produktów spożywczych niezwykle ważne jest także odpowiednie przygotowanie posiłków. Potrawy powinny być gotowane w naczyniach szklanych lub ceramicznych. Stalowe garnki mogą zwiększać ilość niklu w jedzeniu. Dodatkowo wskazane jest używanie sztućców z tworzyw sztucznych, drewnianych lub bambusowych. Sztućce metalowe, szczególnie wykonane ze stali nierdzewnej, zawierają nikiel. W niektórych przypadkach nawet niewielka ilość uwalniania podczas jedzenia może wywołać reakcję u osoby z nadwrażliwością na ten pierwiastek. Produkty puszkowane, takie jak konserwy, powinny być wyeliminowane, gdyż metalowe opakowania mogą zawierać nikiel [1,5,7].
Ważne jest, aby dieta bezniklowa była prowadzona pod opieką lekarza lub dietetyka. Wesprą oni w prawidłowym zrównoważeniu jadłospisu i zadbają o dostarczenie wszystkich niezbędnych składników odżywczych. Niekiedy może być konieczna suplementacja witamin i minerałów, jeśli nie da się ich dostarczyć w wystarczającej ilości wraz z pożywieniem. Dodatkowo zaleca się prowadzenie dziennika żywieniowego, aby kontrolować spożywane produkty i objawy. Może to pomóc w identyfikacji potencjalnych źródeł niklu i ich eliminacji [1,4,5,7].
Alergia na nikiel – przykładowy jadłospis
Åšniadanie
Omlet z fetÄ… i warzywami (np. paprykÄ…, cebulkÄ…)
II śniadanie
Ryżanka na mleku z brzoskwiniami i wiórkami kokosowymi
Obiad
Kurczak z makaronem ryżowym, cukinią i papryką
Podwieczorek
Smoothie bananowo-jabłkowe na bazie jogurtu naturalnego
Kolacja
Pieczony dorsz z ziemniakami i surówką z marchewki
