Morfologia krwi
Morfologia krwi obwodowej to badanie, które każdy z nas robił wiele razy w życiu. Wykonujemy ją z krwi pełnej, którą pobieramy z żyły w zgięciu łokciowym. Morfologia jest podstawowym badaniem laboratoryjnym dostarczającym informacji na temat ogólnego stanu zdrowia. Polega na pomiarze liczebności poszczególnych elementów obecnych we krwi oraz dodatkowym oznaczeniu specyficznych parametrów dla określonych grup krwinek. W laboratorium, w analizatorze hematologicznym, oceniane są trzy frakcje komórek znajdujących się w próbce:
- krwinki czerwone (erytrocyty),
- krwinki białe (leukocyty),
- płytki krwi (trombocyty).
Pomiar, poza liczebnością, uwzględnia dodatkowo także wielkość i objętość tych krwinek.
Badanie profilaktyczne
Morfologię – jako podstawowe badanie profilaktyczne – należy wykonywać przynajmniej raz w roku. Tak często jak robimy przegląd samochodu, powinniśmy robić też przegląd naszego zdrowia, który pozwala zasygnalizować ewentualne problemy już na wczesnym etapie.
Badanie diagnostyczne
Morfologia jest również pierwszym narzędziem diagnostycznym, które pozwala sprawdzić, co dzieje się w organizmie wtedy, gdy czujemy się słabiej. Często poddajemy się temu badaniu w okresie jesienno-zimowym, kiedy mamy do czynienia ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na przeziębienie i grypę.
Monitorowanie stanu zdrowia
Ponadto badanie morfologiczne służy nam pomocą, kiedy chcemy sprawdzić stan zdrowia po przebytej chorobie, która – jeśli jest niedoleczona – może spowodować poważniejsze komplikacje.
Kiedy warto się przebadać? Objawami, które powinny nas do tego skłonić, są:
- przewlekłe zmęczenie,
- osłabienie,
- senność,
- bóle głowy,
- bóle mięśni i stawów,
- podwyższona temperatura ciała.
Co jest czym w wynikach morfologii?
Krwinki białe są oznaczane w wyniku morfologii symbolem WBC (ang. white blood cells). Składają się z kilku subpopulacji. Znajdują się wśród nich m.in. neutrocyty odpowiedzialne za walkę z infekcjami bakteryjnymi oraz limfocyty, które grają pierwsze skrzypce w infekcjach wirusowych. Monocyty są pomocne w wykrywaniu infekcji zarówno wirusowych, jak i bakteryjnych. Natomiast eozynofile i bazofile, czyli granulocyty kwasochłonne i obojętnochłonne, odgrywają bardzo ważną rolę w zwalczaniu alergii i pasożytów.
Krwinki czerwone mają dyskoidalny kształt i są pozbawione jądra komórkowego. Wewnątrz tych komórek znajduje się hemoglobina (HGB), która odpowiada za czerwony kolor krwi i transport tlenu z płuc do wszystkich komórek organizmu. W morfologii ocenie podlega także wartość hematokrytu (HCT). Hematokryt mówi o tym, jaki procent stanowią erytrocyty względem całej objętości krwi. Mamy też wskaźnik MCV, który informuje, jakiej wielkości są nasze erytrocyty. Przy niedokrwistości z niedoboru żelaza wskaźnik MCV jest obniżony, natomiast przy niedoborze witaminy B12 jest podwyższony.
Oprócz tego w wynikach znajdziemy średnie stężenie hemoglobiny w krwince (MCHC), masę tej hemoglobiny (MCH) i wskaźnik anizocytozy (RDW), czyli tego, jak zróżnicowana jest wielkość naszych erytrocytów względem normy.
Erytroblasty (NRBC), czyli młode erytrocyty, które dojrzewają w szpiku, są komórkami, które zawierają jądra i nie powinny występować we krwi obwodowej, póki tego jądra się nie pozbędą. W przypadku, gdy morfologia takie komórki wykryje, mamy do czynienia z zaburzoną barierą krew-szpik.
Czy na podstawie wyników morfologii można odróżnić infekcję od alergii?
Wynik morfologii ma dużą wartość pomocniczą w ocenie tego, czy za objawy u danego pacjenta odpowiada infekcja, czy alergia.
Infekcja bakteryjna
Przy infekcji bakteryjnej możemy zaobserwować wzrost neutrofili, a także monocytów (w zależności od tego, jaka bakteria wywołała zakażenie) oraz spadek limfocytów i hemoglobiny (szczególnie jeśli infekcja się przedłuża).
| WZROST | SPADEK |
| neutrofile | limfocyty |
| monocyty | hemoglobina |
Infekcja wirusowa
Przy infekcji wirusowej dochodzi do wzrostu limfocytów – to jest charakterystyczne. Jeśli chodzi o pozostałe wskaźniki, wiele zależy od rodzaju wirusa, z którym mamy do czynienia. Niektóre z nich powodują rozpad krwinek czerwonych (stąd spadek erytrocytów i hemoglobiny), inne są odpowiedzialne za wzrost monocytów. Monocyty rosną szczególnie w przypadku takich chorób jak mononukleoza zakaźna i ospa (przy innych infekcjach – nie zawsze). Często, choć nie u wszystkich, występuje leukopenia (niski poziom leukocytów). Przy czym może dochodzić również do wzrostu liczby leukocytów.
Dodatkowo wynik morfologii jest zależny od czasu trwania infekcji (faza początkowa, aktywna, po infekcji). Po chorobie wirusowej możemy zaobserwować spadek liczby płytek krwi.
| WZROST | SPADEK |
| limfocyty | neutrofile |
| monocyty | płytki krwi (po infekcji) |
| hemoglobina |
Alergia
W przypadku alergii znamienny jest wzrost eozynofili we krwi. Bezpośrednio po ekspozycji na alergen następuje też wzrost neutrofili (aktywna alergia), jednak potem parametr ten wraca do normy. Ponadto w części badań u pacjentów z alergią stwierdza się zwiększoną liczbę monocytów, a także obniżenie HGB, HC, RBC oraz PLT. Spadek we wskaźnikach hemoglobiny i płytek krwi obserwujemy szczególnie przy alergii pokarmowej.
| WZROST | SPADEK |
| eozynofile | hemoglobina |
| neutrofile (bezpośrednio po kontakcie z alergenem) | płytki krwi |
| monocyty | hemoglobina |
Trzeba jednak pamiętać, że choć w chorobach alergicznych następuje wzrost stężenia eozynofili w morfologii krwi, eozynofilia nie musi świadczyć o alergii. Możliwe są inne przyczyny tego stanu, jak np.:
- choroby pasożytnicze,
- infekcje grzybicze i bakteryjne,
- choroby autoimmunologiczne (np. łuszczyca),
- białaczka eozynofilowa,
- przyjmowanie niektórych leków, np. NLPZ czy antybiotyków β-laktamowych.
Alergia – jakie badania wykonać?
Morfologię krwi obwodowej, podobnie jak oznaczenie całkowitego IgE we krwi, należy traktować jedynie jako badania pomocnicze w diagnostyce alergii. Jeżeli natomiast zależy nam na tym, by wskazać konkretne alergeny, na które jesteśmy uczuleni, powinniśmy wykonać:
- punktowe testy skórne,
- oznaczenie swoistych IgE w surowicy krwi.
Jeśli chodzi o badania z krwi, dostępne są zarówno testy na pojedyncze alergeny, jak i całe panele zawierające wiele alergenów (przydatne szczególnie w sytuacji, gdy nie jesteśmy w stanie wskazać prawdopodobnego źródła objawów). Duże panele multipleksowe zawierają w swoim składzie poszczególne komponenty alergenowe (molekuły) i ekstrakty (mieszaniny różnych białek).
Musimy jednak zdawać sobie sprawę, że wynik zawsze powinien być interpretowany w odniesieniu do wywiadu klinicznego. Prawidłowo postawiona diagnoza alergii jest składową trzech czynników:
- wyników badań laboratoryjnych,
- wywiadu z pacjentem,
- objawów zgłaszanych przez pacjenta.
A więc sam wyniki badań nie świadczy jeszcze o chorobie.
