Atopia a alergia
Atopia to jeszcze nie alergia – na wiele lat może wyprzedzać jej wystąpienie. Jest trwałą predyspozycją organizmu do nadwrażliwości na kontakt z substancjami (np. alergenami), na które nie reagują osoby bez tej skłonności. To niezbywalna cecha organizmu, nie da się jej „wyleczyć” [2]. W wyniku atopii dochodzi do nadprodukcji immunoglobulin E (IgE), czyli przeciwciał odgrywających kluczową rolę w mechanizmie reakcji alergicznej [1]. Szacuje się, że atopia w krajach rozwiniętych dotyczy nawet 30% społeczeństwa [2]. Może być rozpoznana bardzo wcześnie – już w okresie niemowlęctwa. I w większości przypadków ujawnia się właśnie u dzieci [3].
Jak ją wykryć? Stwierdzenie podwyższonego stężenia IgE w badaniach diagnostycznych (punktowych testach skórnych lub testach z krwi) potwierdza, że mamy do czynienia z uczuleniem (atopią), natomiast nie świadczy o alergii. O alergii możemy mówić dopiero wtedy, gdy oprócz pozytywnego wyniku testu prezentujemy również objawy po kontakcie z uczulającą substancją. W przypadku uczulenia objawów choroby alergicznej możemy spodziewać się dopiero w przyszłości (choć nie muszą one wystąpić).
Czy to kwestia genów? Atopia u dzieci
W atopii znacząca rolę odgrywają czynniki genetyczne. Nie dziedziczy się chorób alergicznych, lecz samą predyspozycję do ich wystąpienia. Pełny wzór dziedziczenia skłonności do uczuleń jest złożony – wynika z interakcji wielu genów. Historię alergii w rodzinie ma aż 80% osób z atopią [2]. Dlatego tak ważną rolę w diagnostyce odgrywa dokładnie przeprowadzony wywiad rodzinny. Jednak należy pamiętać, że choroby atopowe mogą wystąpić również u ludzi, którzy nie odziedziczyli genów zamieszanych w rozwój alergii [1]. To znaczy, że ryzyko zachorowania zawsze istnieje.
Co ciekawe, w badaniach udało się sprawdzić, jakie powiązania zachodzą między występowaniem alergii lub jej brakiem u rodziców a prawdopodobieństwem, że alergia ujawni się u dziecka:
- brak alergii u rodziców – ryzyko alergii u dziecka: 5–15%,
- alergia u jednego rodzica – ryzyko alergii u dziecka: 20–40%,
- alergia u obojga rodziców – ryzyko alergii u dziecka: 40–60%,
- ten sam rodzaj alergii u obydwojga rodziców – ryzyko alergii u dziecka: 50–80% [4,5,6].
Choroby atopowe
Atopia – w zależności od czynnika wyzwalającego – u większości obciążonych nią osób, prowadzi do rozwoju różnego rodzaju alergii (wziewnych, pokarmowych, kontaktowych). Te zaś mogą wiązać się z występowaniem:
- astmy oskrzelowej,
- atopowego zapalenia skóry,
- alergicznego nieżytu nosa,
- alergicznego zapalenia spojówek,
- pokrzywki,
- obrzęku naczynioruchowego,
- anafilaksji [2].
Atopia wielowymiarowo wpływa na zdrowie. Dowodzą tego choćby badania przeprowadzone wśród najmłodszych. Dzieci z chorobami atopowymi są mniej aktywne fizycznie i społecznie niż zdrowi rówieśnicy. Mają gorszą jakość snu, więcej nieobecności w szkole, borykają się z trudnościami w nauce i większym poziomem lęku (dotyczy to szczególnie dzieci z alergią pokarmową) [3].
W ostatnich dziesięcioleciach rozpowszechnienie chorób atopowych wzrasta. Częstość ich występowania różni się w zależności od regionu świata. Jest tym większa, im bardziej „zachodni” styl życia prezentuje dana społeczność (znaczenie mają tutaj m.in. stosowanie antybiotyków, dieta uboga w błonnik, zanieczyszczenia środowiska). Rozwojowi atopii sprzyja postępująca urbanizacja [3].
Natomiast istnieje coraz więcej dowodów na to, że przed chorobami atopowymi może chronić zrównoważony mikrobiom jelitowy (czyli ogół organizmów zasiedlających jelita), który najintensywniej kształtuje się do 2. roku życia dziecka [7].
Czym jest marsz atopowy?
Atopia to problem, który trwa i ewoluuje przez całe życie. Istotne w tym kontekście jest zjawisko tzw. marszu atopowego, charakteryzującego się przechodzeniem jednej choroby atopowej w drugą. Przyjmuje się, że marsz atopowy wiedzie od alergii pokarmowej przez AZS po astmę oskrzelową [8]. Nie zawsze jednak przebiega w ten sam sposób [3]. U niektórych może rozpoczynać się atopowym zapaleniem skóry, następnie przerodzić się w astmę, a na koniec – w alergiczny nieżyt nosa [3].
Różnie zmieniają się zarówno objawy, jak i pula alergenów, na którą uczulony jest dany pacjent [8]. Generalnie osoba z atopią wraz z wiekiem zaczyna coraz lepiej tolerować alergeny pokarmowe, natomiast coraz słabiej toleruje alergeny powietrznopochodne. Większość dzieci nabywa tolerancję na pokarmy po kilkunastu miesiącach od wprowadzenia diety eliminacyjnej [8]. Natomiast zazwyczaj nie jest to koniec ich drogi przez choroby atopowe.
