Astma aspirynowa – co to za choroba?
Astma aspirynowa to nazwa nieużywana już w literaturze medycznej. Jest określeniem potocznym odnoszącym się do przewlekłej choroby zapalnej układu oddechowego, którą nasilają niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ). Tę grupę farmaceutyków reprezentuje powszechnie stosowana aspiryna. U osób z astmą aspirynową po przyjęciu NLPZ może dojść do gwałtownego napadu duszności, który zagraża życiu [1].
Jakie są objawy?
Objawy pojawiają się w ciągu 30–180 minut. Na początku zwykle dochodzi do zatkania nosa (z katarem lub bez). W następnej kolejności zaś mamy do czynienia świszczącym oddechem, kaszlem, dusznością. Oprócz tego mogą wystąpić uderzenia gorąca, pokrzywka i/lub dolegliwości żołądkowo-jelitowe [2]. Zdarzają się zarówno reakcje natychmiastowe (czyli pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy, anafilaksja), jak i reakcje opóźnione (np. utrwalone wykwity polekowe) [3].
Osób z niekontrolowaną astmą dotyczy szczególnego ryzyko nagłego ciężkiego skurczu oskrzeli. Zarówno szybkość wystąpienia objawów, jak i nasilenie reakcji zależą od przyjętej dawki NLPZ. U większości chorych z tym rozpoznaniem do wywołania reakcji organizmu wystarczy 60 mg kwas acetylosalicylowego [2].
Jak często rozpoznaje się astmę aspirynową?
Astmę aspirynową wykrywa się zwykle w 30.–40. roku życia, często po przechorowaniu infekcji wirusowej [1,2]. Przy czym większość chorych zgłasza objawy ze strony górnych dróg oddechowych już na rok do 5 lat przed wystąpieniem astmy [2]. Często współwystępują z nią przewlekły nieżyt nosa, zapalenie zatok z polipami, nietolerancja alkoholu i utrata węchu [2,3,4].
Astma aspirynowa stanowi ok. 7% wszystkich rodzajów astmy [2,3]. Natomiast częstość występowania ciężkiej postaci choroby wśród pacjentów nadwrażliwych na NLPZ jest dwukrotnie większa w porównaniu do ogółu chorych na astmę [2].
Które leki mogą szkodzić?
Przyczyna choroby i leżące u jej podstaw mechanizmy pozostają nie do końca wyjaśnione [2]. Badaniami nad astmą aspirynową zajmował się prof. Andrzej Szczeklik, który odkrył, że objawy po zażyciu NLPZ wynikają z zahamowania wydzielania enzymu COX-1. Hamująco na ten enzym działają:
- piroksykam, indometacyna, sulindak, tolmetyna, ibuprofen, naproksen, naproksen sodowy, fenoprofen, oksazopryna, kwas mefenamowy, flurbiprofen, diflunisal, ketoprofen, diklofenak, ketorolak, etodolak, nabumeton i kwas acetylosalicylowy (aspiryna) [1,2].
Przy czym istnieje grupa pacjentów, którzy reagują tylko na pojedyncze leki [3]. Większość chorych z nadwrażliwością na aspirynę toleruje takie NZLP jak:
- paracetamol, salicylamid, benzydamina, salicylan choliny, nimesulid, meloksykam, celekoksyb, etorykoksyb [4].
Diagnostyka i leczenie astmy aspirynowej
W przypadku większości chorych wystarcza standardowe leczenie astmy, zgodne wytycznymi GINA (wziewne kortykosteroidy skojarzone z długo działającymi agonistami beta-2). Jednak u części pacjentów astma aspirynowa jest trudna do leczenia [2]. Pomimo unikania aspiryny i leków reagujących krzyżowo osoby z tym rodzajem nadwrażliwości mogą doświadczać opornego na leczenie zapalenia błony śluzowej nosa i zatok. W związku z tym muszą wielokrotnie przechodzić operacje zatok bądź często, a nawet przewlekle przyjmować ogólnoustrojowe kortykosteroidy [3].
Obiecujące w takich przypadkach wydają się leki biologiczne. Co najmniej kilku pacjentów skutecznie leczono omalizumabem i mepolizumabem (ten drugi lek sprawdził się przy współwystępowaniu astmy i polipów nosa) [2].
Leczenie astmy aspirynowej wymaga ścisłej współpracy kilku specjalistów: alergologa, pulmonologa, laryngologa [2]. A pacjenci powinni zawsze mieć przy sobie informację o nadwrażliwości na leki [2].
Jak wygląda diagnostyka?
Przy podejrzeniu tej choroby wywiad często wystarczy do postawienia diagnozy, a doustna próba aspirynowa (lub prowokacja innym lekiem powodującym reakcje) nie jest wymagana. Zaleca się ją natomiast w przypadku wystąpienia wątpliwości diagnostycznych [3]. Taka próba powinna być wykonana w warunkach ambulatoryjnych lub w szpitalu, przez doświadczonych lekarzy i przeszkolone pielęgniarki [2]. Po zakończeniu badania pacjent powinien pozostać pod obserwacją przez kilka godzin lub nawet całą dobę [2].
Odczulanie na aspirynę – czy to możliwe?
Aspiryna jest lekiem przeciwzapalnym, przeciwbólowym i przeciwgorączkowym pomocnym w walce z objawami przeziębienia. Ale stosuje się ją również przy problemach kardiologicznych, takich jak choroba niedokrwienna serca, ponieważ przeciwdziała powstawaniu zakrzepów. Jeśli pacjent ma wskazania do tego, by przyjmować aspirynę na stałe, a jednocześnie wykazuje objawy nadwrażliwości, w specjalistycznym ośrodku może poddać się tzw. desensytyzacji, czyli – potocznie – odczulaniu.
Cały proces polega na stopniowym podawaniu rosnących dawek aspiryny (doustnie lub donosowo, w krótkich odstępach czasu). Wszystko po to, by organizm zaczął tolerować lek. Przy czym po tego rodzaju odczulaniu należy długotrwale kontynuować leczenia aspiryną. Po odstawieniu leku i jego ponownym przyjęciu może dojść do groźnego w skutkach napadu astmy [1,2].
Przewlekłe stosowanie kwasu acetylosalicylowego po desensytyzacji jest również skutecznym sposobem leczenia astmy aspirynowej. Pozwala na zmniejszenie nasilenie objawów ze strony górnych dróg oddechowych i poprawę kontroli astmy [4].
Astma aspirynowa a dieta o niskiej zawartości salicylanów
Pojawiały się doniesienia naukowe o tym, że dieta o niskiej zawartości salicylanów znacząco poprawia objawy zatokowo-nosowe, jakość życia i kontrolę choroby u osób z tym rodzajem astmy. Wciąż jednak brakuje badań, które ostatecznie potwierdzałyby jej skuteczność [2,4].
