Cytrusy i alergia - Strefa Alergii
Strefa Alergii | ABC Alergii

Cytrusy i alergia

/ 5.

Do przeczytania w 5 minut
Owoce południowe kuszą w sklepach swoją intensywną barwą i aromatem. Niestety nie wszystkie osoby mogą bezpiecznie je spożywać. Cytrusy i alergia jest to coraz częstsze połączenie. Z czego może wynikać reakcja alergiczna po spożyciu cytrusów? Tego dowiecie się z poniższego artykułu.

Prozdrowotne właściwości owoców cytrusowych

Cytrusy zaliczamy do owoców, które są najchętniej i najczęściej spożywanymi owocami na świecie. Ich bogaty smak oraz olejki eteryczne są szeroko wykorzystywane zarówno w przemyśle gastronomicznym, jak i kosmetycznym. Do tej egzotycznej rodziny owoców zaliczamy między innymi:

  • słodkie i kwaśne pomarańcze
  • mandarynki
  • klementynki
  • grejpfruty
  • pomelo
  • kumkwat
  • cytryny
  • limonki

Owoce cytrusowe wykazują działanie przeciwwirusowe, przeciwbakteryjne, przeciwzapalne i przeciwnowotworowe. Są także źródłem wielu składników odżywczych. Można tutaj wymienić witaminy z grupy B oraz witaminy E i A, minerały takie jak potas, fosfor, wapń, magnez i żelazo oraz antyoksydanty.

Do grupy antyoksydantów znajdujących się w cytrusach zaliczany:

  • witaminę C,
  • flawonoidy,
  • związki fenolowe
  • karotenoidy.

Dodatkowo owoce cytrusowe zawierają błonnik, który ma pozytywny wpływ na działanie układu pokarmowego. Badania oceniające ilość składników odżywczych w cytrusach, wskazują na wyższą zawartość minerałów w skórce owoców, niż miąższu. Jest to o tyle interesujące, iż skórki zazwyczaj traktujemy jako odpady. Okazuje się jednak, że mogą one być bogatym źródłem składników odżywczych [1,2].

Cytrusy i alergia. Co nas uczula?

W owocach cytrusowych możemy znaleźć alergeny, które są wspólne dla ich całej rodziny botanicznej. Z tego właśnie powodu u osób z rozpoznaną alergią na jeden owoc cytrusowy, można zaobserwować reakcje krzyżowe występujące po spożyciu innych rodzajów cytrusów.

Uwaga na profiliny

Osobami narażonymi na reakcję po spożyciu owoców cytrusowych są z całą pewnością osoby z alergią na białka z rodziny profilin. To tym ważniejsze, że białka z tej grupy są rozpowszechnione w świecie roślin [3].

Dobrą wiadomością  jest to, że profiliny są wrażliwe na obróbkę termiczną. Oznacza to, że gotowanie i pieczenie zmniejsza ich możliwości wywołania reakcji alergicznej. U osoby z alergią na profiliny i z objawami po spożyciu surowych owoców cytrusowych, można spróbować włączyć owoce poddane obróbce termicznej, np. w upieczonym cieście [4]

Groźne nsLTP

Odmienną kwestią jest alergia na niespecyficzne białka transportujące lipidy (nsLTP) występujące w cytrusach. Tutaj obróbka termiczna niewiele zmienia i taki owoc nawet długo pieczony w wysokiej temperaturze nadal będzie wywoływać objawy alergii. [4,5]. Ciekawostką jest to, że niektóre osoby z alergią na niespecyficzne białka transportujące lipidy mogą spożywać owoce wywołujące u nich objawy alergii, ale po obraniu ich ze skórki. Wynika to z faktu, iż uczulające białka znajdują się głównie w skórce. Również dlatego, część osób z alergią na te białka będzie odczuwać niepokojące objawy alergii po kontakcie uczulającego owocu z ich skórą [3].

Obrzęki powiek po cytrusach

Kolejnym białkiem będącym źródłem reakcji alergicznej po spożyciu owoców cytrusowych, jest białko regulowane przez giberelinę. Białko to znajduje się zarówno w skórce, jak i w miąższu, i powoduje ciężkie reakcje alergiczne po spożyciu. Cechą charakterystyczną alergii na to białko jest obrzęk powiek występujący po zjedzeniu cytrusów. Dodatkowo jest ono odporne na działanie wysokiej temperatury i enzymów trawiennych, więc należy całkowicie wyeliminować uczulający owoc z diety. W tym przypadku tak samo jak w alergii na białka transportujące lipidy, gotowanie i pieczenie owoców nie zmniejszy ich możliwości wywołania silnej reakcji alergicznej [5].

Alergia i cytrusy – reakcje krzyżowe

Reakcji krzyżowej mogą występować pomiędzy pomarańczą i cytryną, a brzoskwinią i pyłkiem tymotki. Dodatkowo pomarańcza reaguje krzyżowo z cyprysem i oliwą. Grupą pacjentów, którzy szczególnie powinni uważać przy spożywaniu pomarańczy i jej nasion, są osoby z rozpoznana alergią na orzechy nerkowca i orzeszki ziemne. Badacze udowodnili występowanie reakcji krzyżowej pomiędzy nerkowcami a miąższem i nasionami pomarańczy oraz pomiędzy orzeszkami ziemnymi a nasionami pomarańczy. W tym przypadku spożycie wyciskanego soku z rozgniecionymi pestkami pomarańczy może skończyć się silną reakcją alergiczną [3,6].

Olejki eteryczne występujące w cytrusach

W cytrusach można znaleźć substancje zapachowe, które mają udokumentowane działanie alergizujące. Często są dodawane do kosmetyków, a ich nazwy można znaleźć na odwrocie opakowania. Szczególną uwagę należy zwrócić na:

  • Hydroksycytronellal, który występuje naturalnie w olejku lawendowym, pomarańczowym, geranium i trawy cytrynowej
  • Cytral, występujący w olejku pomarańczowym, cytrynowym i z melisy lekarskiej
  • Cytronelol, występujący w olejku cytrynowym, różanym, z melisy lekarskiej i pomarańczowym
  • Limonen, który występuje w olejku kminkowym i pomarańczowym

Związki te mogą powodować alergiczne kontaktowe zapalenie skóry, które może być błędnie klasyfikowane jako atopowe zapalenie skóry. Kupując kosmetyki należy zawsze zapoznać się z ich składem i ocenić je pod kątem możliwości wystąpienia reakcji alergicznej [3].

Diagnostyka alergii na cytrusy

Przy rozpoznawaniu alergii na cytrusy, lekarze stosują testy skórne oraz oceniające poziom specyficznych przeciwciał IgE z krwi pacjenta. Możliwości diagnostyczne, które dają testy molekularne alergii są bardzo pomocne w ustalaniu diety osoby dotkniętej alergią pokarmową. Na podstawie tych wyników można ocenić, czy pacjent będzie mógł nadal spożywać dany owoc, ponieważ gotowanie lub zapieczenie sprawi, że ten produkt najprawdopodobniej stanie się dla niego bezpieczny.

Podczas diagnostyki stosuje się również próby prowokacyjne. Są one jednak związane z ryzykiem wystąpienia silnej reakcji alergicznej ze wstrząsem anafilaktycznym włącznie i często lekarze odstępują od ich wykonania, szczególnie w sytuacji, gdy obserwują wysokie stężenia specyficznych przeciwciał IgE [3].

Z kolei diagnozując alergiczne kontaktowe zapalenie skóry wykonuje się testy naskórkowe. Hydroxycytronellal znajduje się w zestawie testowym pod nazwą „Mieszanka zapachowa I”, natomiast cytral i cytronelol znajdują się w „Mieszance zapachowej II”. Jeśli test wyjdzie pozytywny, należy unikać tych substancji w kosmetykach, gdyż będą one powodować reakcje skórne [3,7]

 

______________________

Publikacja 7.01.2022

Aktualizacja 1.12.2022

[1] A. Czech, E. Zarycka, D. Janowicz, Z. Zasadna, I. Grzegorczyk, S. Kłys, Mineral Content of the Pulp and Peel of Various Citrus Fruit Cultivars, Biol Trace Elem Res. 2020; 193(2): 555–563
[2] R. Velasco, C. Licciardello, A genealogy of the citrus family, volume 32 number 7 July 2014 nature biotechnology, 640-642
[3] J. Karczewska, N. Ukleja-Sokołowska, Z. Bartuzi, Alergia na cytrusy, Alergia Astma Immunologia 2018, 23 (3): 215-220.
[4] A. Wawrzeńczyk, K. Napiórkowska- Baran, A. Wawrzeńczyk, E. Alska, Z. Bartuzi, Panalergeny – źródło alergii pokarmowej, Alergia Astma Immunologia 2019, 24 (4): 164-169.
[5] N. Inomata, Gibberellin-regulated protein allergy: Clinical features and cross-reactivity, Allergology International Volume 69, Issue 1, January 2020, 11-18
[6] M. D. O’Sullivan, C. Somerville, COSENSITIZATION TO ORANGE SEED AND CASHEW NUT, Allergy Asthma Immunol. 2011 Sep;107(3):282-3.
[7] E. Czarnobilska, A. Doryńska, M. Kieć-Świerczyńska, K. Kordus, B. Niklasson, R. Nowicki, D. Plichta, R. Śpiewak, Alergia kontaktowa i alergiczny wyprysk kontaktowy, MEDITON Łódź 2015, 41-43.