Alergię leczyć czy unikać? - Strefa Alergii
Strefa Alergii | ABC Alergii

Alergię leczyć czy unikać?

/ 5.

Do przeczytania w 4 minuty
Motto: Czasami pokutuje jeszcze fakt, że wystarczy z otoczenia wyeliminować uczulające czynniki i choroba zniknie sama [Znalezione w sieci] Jak postępować z alergią? Da się unikać alergenów? Może lepiej przyczynowo unikać i odczulać, a objawowo i przeciwzapalnie alergię leczyć.

Czy wystarczy unikać alergenów?

Tytułowe pytanie przypomina dylemat kierowcy – leczyć urazy powypadkowe czy unikać wypadków? Albo problem alkoholika-leczyć alkoholizm czy unikać alkoholu? Czy też kobiety z alergią na kolczyki. Leczyć płatek ucha maściami czy unikać „sztucznych” kolczyków? We wszystkich wymienionych sytuacjach bez trudu odpowiemy, że jedno nie wyklucza drugiego. Przeciwnie, działanie dwutorowe wzmacnia korzyści! Unikanie ryzyka wypadku czy choroby jest z punktu widzenia pacjenta zadaniem pierwszoplanowym, leczenie zawsze pozostanie zjawiskiem wtórnym. Choć niektórzy lekarze sądzą inaczej, po swoich nieustannych walkach o dramatycznie zagrożone życie i zdrowie. Jednak nie darmo mówi się, że 80 % zdrowia zależy od naszych genów i zachowania, a jedynie 20% od medycyny.

Ponieważ tekst niniejszy stanowi początek obiecującej serii felietonów o alergii i chorobach alergicznych, warto przybliżyć znaczenie tych pojęć, nawiązując do zwrotu użytego we wstępie. Dziedziczenie (genetyka) polega na przekazywaniu potomstwu elementów (nukleotydów) kwasu dezoksyrybonukleinowego (DNA) w odpowiedniej kolejności (sekwencji). Przypomina to zapis tekstu, jaki właśnie czytacie przez odpowiedni dobór kolejności wyrazów i znaków pisarskich. Niekiedy uszkodzenie DNA nie jest naprawiane albo mechanizm naprawy uszkodzeń zawodzi, co powoduje nową cechę potomstwa. Natomiast wpływ środowiska i naszego zachowania (epigenetyka) opisuje zmiany zależne od genów. Nie wynikają one jednak bezpośrednio z wzorca DNA. Wyobraźmy sobie ul z pszczołami. W obrębie jednego roju wszystkie pszczoły są identyczne pod względem genetycznym. Jednak larwy stale karmione mleczkiem pszczelim stają się królowymi, a karmione nim tylko przez 3 dni – robotnicami [1].

Czy alergię można wyleczyć?

Alergia jest to genetycznie uwarunkowana wada naszego układu odpornościowego. Pewnego rodzaju skaza, bardziej lub mniej widoczna [2]. Jeszcze nie choroba, ale już pewna inność (z greki: atopia). Nieco odmienny sposób reagowania na rzeczy piękne, jak kwitnienie łąk. Miłe, jak mruczenie kota na kolanach i pyszne, jak dojrzała brzoskwinia. Genetyka (na przykład wrodzona skaza atopowa) ładuje broń. Natomiast to epigenetyka, czyli narażenie na kontakt z alergenem, pociąga za spust. I to ona wywołuje objawy choroby alergicznej, które mogą się pojawić nawet w następnych pokoleniach [wg 1].

Skaza atopowa stanowi wrodzone ryzyko, że pod wpływem wspominanych rzeczy pięknych, miłych i pysznych, pojawią się nagłe objawy choroby alergicznej. Niekiedy śmiertelnie groźne, gdy rozwinie się anafilaksja lub poważne – w astmie.

Leczyć alergię, ale jakimi metodami

Objawy choroby alergicznej takie jak katar, kaszel, duszność itd., umiemy obecnie skutecznie wyciszać. Istnieje też wiele leków kontrolujących zapalenie alergiczne zależne od skazy, powstałe przy narażeniu na alergeny [2]. Do niedawna uważano za białka powodujące skazę głównie proteiny mleka i jaj. Obecnie możemy oznaczyć za pomocą testu ALEX-2 blisko 300 białek alergenowych w roślinach, zwierzętach oraz w pokarmach [3].

Tak określony profil alergii pozwala podjąć wybiórcze, czyli łatwiejsze, unikanie najgorszych alergenów. Ułatwia także bezpieczną i skuteczną korektę odporności za pomocą odczulania alergenem. Co znakomicie redukuje objawy astmy i kataru na wiele lat. Z odczulania, inaczej immunoterapii podskórnej lub podjęzykowej,  może skorzystać każdy alergik w wieku od 5 do (niekiedy nawet) 70 lat. Objawy choroby alergicznej ustępują „same” jedynie, gdy starannie wyeliminujemy narażenie na łatwy do uniknięcia alergen kota Fel d 1 czy brzoskwini Pru p 3. Tajemnicze  kody pochodzą od  łacińskich nazw kota domowego – Felis domesticus i brzoskwini – Prunus perlica [4]. Cyfry oznaczają kolejność rozpoznania kluczowej cząstki uczulającej, inaczej zwanej molekułą lub komponentem [3]. Tak więc eliminacja prowadzi do ustępowania jawnej choroby alergicznej, lecz nie ma wpływu na genetyczną skazę uczuleniową. Jednak wielu alergenów, na przykład pyłku roślin, nie da się skutecznie uniknąć ani – w większości pokarmów – odczulić.

Wtedy pozostaje wyciszanie objawów choroby alergicznej lekami.  Możliwe jest zawsze i przez każdego lekarza, nawet bez diagnozy przyczynowej. Także sam pacjent, na przykład z alergicznym nieżytem nosa (katarem siennym), może zakupić dostępne bez recepty bezpieczne sterydy donosowe (nazwa międzynarodowa mometazon) i pozbawione wpływu nasennego preparaty przeciwhistaminowe (z grupy cetyryzyny, feksofenadyny lub loratadyny) [2].

Podsumowując – metody leczenia alergii w znaczeniu jawnej choroby alergicznej obejmują przyczynową diagnostykę, najlepiej molekularną, celowane unikanie rozpoznanych białek uczulających, gdy jest to trudne – swoistą immunoterapię alergenem oraz na każdym etapie leki hamujące objawy zapalenia alergicznego, czyli glikokortykosteroidy (sterydy) i preparaty przeciwhistaminowe. Doraźnie zalecamy wdychanie aerozoli likwidujących duszność (najlepiej w jednym dozowniku ze sterydem) i podawanie kropli do nosa obkurczających naczynia obrzękłych małżowin (optymalnie również ze sterydem). Więcej o szczegółach tych procedur w następnych felietonach.

Alergie: przyczynowo unikać i odczulać, a objawowo i przeciwzapalnie leczyć.

1. Melliou E., Chinou I.: Chemistry and Bioactivities of Royal Jelly. W: Atta-ur-Rahman: Studies in Natural Products Chemistry 54. Elsevier, 2017, 261–290
2. Bousquet J, Schünemann HJ, Togias A i wsp. Wytyczne ARIA dotyczące alergicznego nieżytu nosa nowej generacji i jego wpływu na astmę oparte na Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation (GRADE) oraz na podstawie dowodów rzeczywistych. J Allergy Clin Immunol. 2020 Jan;145(1):70-80.e3. doi: 10.1016/j.jaci.2019.06.049
3. Steering Committee Authors; Review Panel Members. A WAO – ARIA – GA (2)LEN consensus document on molecular-based allergy diagnosis (PAMD@): Update 2020. World Allergy Organ J. 2020 Mar 7;13(2):100091. doi: 10.1016/j.waojou.2019.100091. eCollection 2020
4. Buczyłko K. Molekuły alergenowe. Alergia 2013-19 Wyd. Alergologiczne „Zdrowie”, Warszawa 2019